നാം ജീവിതത്തില്‍ ഇന്നലെകളില്‍, അല്ലെങ്കില്‍ ഈ നിമിഷം വരെ ആര്‍ജിച്ച അറിവിനും സംസ്‌കാരത്തിനും അനുസരിച്ചു സ്വാഭാവികമായി ഉള്ളില്‍നിന്നു പ്രകാശിക്കുന്നതാണു ജീവിതലക്ഷ്യബോധം. അതു തെരഞ്ഞെടുക്കേണ്ട വിഷയമല്ല. എന്നാല്‍, ലക്ഷ്യത്തിലേക്കുള്ള മാര്‍ഗത്തെ, വിശേഷിച്ചും ഒന്നിലധികം സാധ്യതകള്‍ നമ്മുടെ മുമ്പില്‍ വരുമ്പോള്‍, തെരഞ്ഞെടുക്കേണ്ടതായിവരും. ജീവിതത്തിലേക്ക് ഒന്നു തിരിഞ്ഞുനോക്കൂ. പല ഘട്ടങ്ങളിലൂടെ കടന്നുവന്നപ്പോള്‍ എന്തിനെയൊക്കെ നാം ലക്ഷ്യമായി കണക്കാക്കിയിരുന്നു? അങ്ങനെ ജീവിതത്തിന്റെ ഓരോ ഘട്ടങ്ങളിലും നമ്മില്‍ ഉണ്ടായ ലക്ഷ്യബോധം പലപ്പോഴും താത്കാലികം മാത്രമായിരുന്നു എന്ന് ഇന്ന് അപഗ്രഥനം ചെയ്യുമ്പോള്‍ മനസ്സിലാകും. ഒരു പ്രത്യേക കാലഘട്ടത്തില്‍, ഒരു പ്രത്യേക ദേശവിശേഷത്തില്‍, ഒരു പ്രത്യേക പ്രായത്തില്‍, അല്ലെങ്കില്‍ ഒരു പ്രത്യേക ബൗദ്ധികതലത്തില്‍ നമ്മളില്‍ ഉണ്ടായതാണ് അത്. ജീവിതയാത്രയില്‍ മുന്നോട്ടുപോകുമ്പോള്‍ അതില്‍ ക്രമേണ പരിവര്‍ത്തനം വന്നു; സംസ്‌കരണങ്ങള്‍ വന്നു. അതു സ്വാഭാവികമായി സംഭവിക്കുന്നതാണ്. അതുകൊണ്ട് ലക്ഷ്യത്തെക്കുറിച്ച് ഏറെ വ്യാകുലപ്പെടേണ്ടതില്ല; മാര്‍ഗത്തെക്കുറിച്ചു വ്യാകുലപ്പെടുക. ലക്ഷ്യം ഉള്ളില്‍നിന്നു സ്വാഭാവികപ്രേരണയാല്‍ വരും. സ്വാഭാവികപ്രേരണയെന്നതു സ്വര്‍ഗത്തില്‍നിന്നോ ദേവലോകത്തില്‍നിന്നോ വരുന്നതാണെന്നു കല്‍പിക്കരുത്. ഈ നിമിഷംവരെ നാം ചെയ്ത കര്‍മങ്ങളിലൂടെ ആര്‍ജിച്ച സംസ്‌കാരം, ചെയ്ത സാധനകളിലൂടെ ആര്‍ജിച്ച ബൗദ്ധികതലം എന്നിവയ്ക്കനുസരിച്ചായിരിക്കും നമ്മുടെ ലക്ഷ്യബോധം. ആ ലക്ഷ്യപ്രാപ്തിക്ക് ഉതകുന്ന മാര്‍ഗത്തിലാണു തെരഞ്ഞെടുപ്പുകള്‍ പ്രസക്തമാകുന്നത്. താന്‍ ഉയരുന്നതിനും പുലരുന്നതിനുമൊപ്പം ഈ സമാജത്തിനുകൂടി നിലനില്‍പും ഉയര്‍ച്ചയും ഉണ്ടാക്കുന്നതായിരിക്കണം മാര്‍ഗം. സമാജമെന്നു പറയുമ്പോള്‍ അതു കുടുംബമാകാം, തന്നോടു ചേര്‍ന്നുനില്‍ക്കുന്നവരാകാം, സമൂഹമാകാം, രാഷ്ട്രമാകാം, എന്തുമാകാം. സമാജത്തിനുകൂടി പ്രയോജനപ്പെടുന്ന വിധത്തില്‍ ധര്‍മത്തിനനുസരിച്ചു മാര്‍ഗത്തെ ചിട്ടപ്പെടുത്തണം. പ്രസക്തമാകുന്നതു മാര്‍ഗമാണ്, ലക്ഷ്യമല്ല. ലക്ഷ്യം മാറിക്കൊണ്ടിരിക്കുന്നതാണ്. ഏതുവരെ? ബൗദ്ധികമായ പക്വത നേടുന്നതുവരെ. അഥവാ, യാതൊന്നു ലഭിച്ചാല്‍പ്പിന്നെ മറ്റൊന്നു ലഭിക്കേണ്ടതില്ലയോ, ആ പ്രാപ്തിവരെ ലക്ഷ്യത്തെ സംബന്ധിച്ച നമ്മുടെ കാഴ്ചപ്പാടും മാറും. നാലഞ്ചു വയസ്സ് പ്രായമുള്ള കുട്ടിയായിരുന്നപ്പോള്‍ ബ്രഹ്മവിദ്യ പഠിക്കണം എന്നതായിരുന്നു എന്റെ ജീവിതലക്ഷ്യം. എന്താണു ബ്രഹ്മവിദ്യ എന്ന് അറിഞ്ഞിട്ടായിരുന്നില്ല അങ്ങനെ കരുതിയിരുന്നത്. പിന്നെ എങ്ങനെ ആ ലക്ഷ്യം വന്നു എന്നല്ലേ? ആ പ്രായത്തില്‍ വീട്ടിലെന്തെങ്കിലും പണി ചെയ്യാന്‍ അമ്മയോ മറ്റോ പറഞ്ഞു എന്നിരിക്കട്ടെ. കുട്ടിയായിരുന്ന ഞാന്‍ ചിലപ്പോള്‍ വയ്യെന്ന് പറയും. അപ്പോള്‍, കുട്ടിയുടെ അച്ഛന്‍ ചോദിക്കും, നിനക്കെന്താ പറ്റാത്തത്, അതു വല്ല ബ്രഹ്മവിദ്യയോ മറ്റോ ആണോ എന്ന്. ഇതുകേള്‍ക്കുമ്പോള്‍ അത്ര വിഷമമുള്ള ഒന്നാണോ ബ്രഹ്മവിദ്യ! എങ്കില്‍ എനിക്കതുതന്നെ അഭ്യസിക്കണം എന്ന തോന്നലുണ്ടായി. എന്നാല്‍, ബ്രഹ്മവിദ്യ നേടണം എന്ന ചിന്തയൊക്കെ ക്രമേണ ഇല്ലാതായി. നല്ല ഡ്രൈവറാകണം എന്നതായി ലക്ഷ്യം. അപകടം പറ്റാതെ ഓടിക്കുന്ന ഡ്രൈവര്‍ ആകണമെന്നൊന്നും അല്ല, ഏറ്റവും സ്പീഡില്‍ വാഹനം ഓടിക്കാന്‍ കഴിയുന്ന ഡ്രൈവറാകണമെന്നായിരുന്നു ആഗ്രഹം. പിന്നീട് ശാസ്ത്രജ്ഞനാകണം എന്നായി. രണ്ടു പെട്ടികളില്‍ ആസിഡുകളും ആല്‍ക്കലികളും ടെസ്റ്റ് ട്യൂബുകളും ബീക്കറുകളുമൊക്കെ തൂക്കിയായിരുന്നു നിരന്തരസഞ്ചാരം. ലക്ഷ്യത്തെ സംബന്ധിച്ചു തിരിഞ്ഞുനോക്കുമ്പോള്‍ അങ്ങനെ ക്രമികമായി സംഭവിച്ച ഒരു സ്വാഭാവികപരിണാമം നമ്മുടെ ജീവിതത്തില്‍ കാണാന്‍ സാധിക്കും. ഈ പരിണാമം മിക്കവാറും എല്ലാവരുടെയും ജീവിതത്തില്‍ ഉണ്ടാകും. അതുകൊണ്ടു പറയട്ടെ, ലക്ഷ്യത്തെ നിര്‍ണയിക്കാന്‍ ആരും ഏറെ പണിപ്പെടുകയൊന്നും വേണ്ട. നമ്മള്‍ ആര്‍ജിക്കുന്ന ബൗദ്ധികപരിണാമത്തിനനുസരിച്ച് സ്വാഭാവികമായി ചിലതു നാം ലക്ഷ്യമായി മനസ്സിലാക്കും. നമ്മള്‍ ശ്രദ്ധിക്കേണ്ടതു മാര്‍ഗമാണ്. ഏതാണോ ഒരു സന്ദര്‍ഭത്തില്‍ നമുക്കു പ്രകാശിക്കുന്ന ലക്ഷ്യം അതിലേക്ക് ഉയരാന്‍, സമാജത്തിനു ദോഷകരമായ ഒന്നും ഉണ്ടാകാത്തവിധത്തില്‍ ഉയരാന്‍ ശ്രമിക്കുക. അതുകൊണ്ടുതന്നെ മക്കളോടു ക്ലാസില്‍ ഒന്നാമനായി പഠിക്കാന്‍ പറയരുത്. ഒന്നാമനായി പഠിക്കാന്‍ പറഞ്ഞുകൊള്ളൂ, ക്ലാസില്‍ ഒന്നാമനായി പഠിക്കാന്‍ പറയരുത്. രണ്ടും വളരെ വ്യത്യാസമുണ്ട്. കാരണം, ഒരു കൂട്ടത്തില്‍ ഒന്നാമനാവാന്‍ കൂട്ടത്തിലുള്ളവരേക്കാള്‍ മുന്നിലായാല്‍ മതി, അല്ലാതെ താന്‍ സ്വയം ഉയര്‍ന്നവനായിക്കൊള്ളണമെന്നില്ല. അതുകൊണ്ട് ഏതു വിഷയത്തിലായാലും അങ്ങേയറ്റം പ്രാവീണ്യം നേടി ഏറ്റവും മികച്ചവനാകൂ എന്നു പറഞ്ഞോളൂ, അല്ലാതെ പഠിക്കുന്ന ക്ലാസ്സില്‍ ഒന്നാമനാകൂ എന്നു പറയരുത്. ഒരാളെ ചവിട്ടിത്താഴ്ത്തിയിട്ട് ഒന്നാമനാകാനുള്ള ഭാവം അറിയാതെ നമ്മളില്‍ വന്നുചേരുന്നുണ്ട്. മഹാത്മാക്കളെക്കുറിച്ചുള്ള ചര്‍ച്ചകളില്‍പ്പോലും ഒരാളെ ഇകഴ്ത്തി മറ്റൊരാളെ പുകഴ്ത്താനുള്ള ഭാവം സമൂഹത്തില്‍ കാണുന്നത് ഈയൊരു മനോഭാവം ഉള്ളിന്റെയുള്ളില്‍ അന്തര്‍ലീനമായി കിടക്കുന്നതുകൊണ്ടാണ്. മനുഷ്യനെ ഏറ്റവും ദുഷിപ്പിക്കുന്ന ചിന്തയാണു താരതമ്യചിന്ത. ദുഷിച്ച താരതമ്യചിന്ത ആവശ്യമില്ല നമുക്ക്. ഓരോരുത്തരും സ്വന്തം സ്വന്തം മഹിമയിലാണു പ്രതിഷ്ഠിതരായിരിക്കുന്നത്. വേറൊരാളുടെ അപേക്ഷയിലല്ല ഞാന്‍ മികച്ചവനാകുന്നത്. വേറൊരാളുടെ അപേക്ഷയിലല്ല, ഞാന്‍ താഴ്ന്നവനാകുന്നത്. ഈയൊരു ദൃഢബോധം നമുക്കു വേണം. അതിരിക്കട്ടെ; ലക്ഷ്യമാര്‍ഗങ്ങളെ സംബന്ധിച്ചായിരുന്നുവല്ലോ ചോദ്യം. സുഖപ്രാപ്തിയാണ് ഏവരുടെയും ലക്ഷ്യം- നിരതിശയമായ സുഖപ്രാപ്തി. നിത്യവും നിരതിശയവുമായ സുഖം പ്രാപിക്കുന്നതുവരെ മനുഷ്യന്‍ അന്വേഷിക്കും. ഇതു തന്നെയാവട്ടെ നമ്മുടെ ലക്ഷ്യം. അവിടെ കൃതാര്‍ഥത കൈവരുന്നു. മാര്‍ഗം ഓരോരുത്തരും ധര്‍മാധിഷ്ഠിതമായി തെരഞ്ഞെടുക്കുക.

ഈ ചോദ്യത്തില്‍ കുറേ അംശങ്ങളോടു യോജിപ്പുണ്ട്. പക്ഷേ ഒരു പദത്തോടു നമുക്ക് ഒരു യോജിപ്പുമില്ല. അത് അന്ധവിശ്വാസമെന്ന പദത്തോടാണ്. പലരും പ്രയോഗിക്കുന്ന ഒരു വാക്കാണ് അന്ധവിശ്വാസം എന്നത്. എന്താണതിന്റെ അര്‍ഥം? എല്ലാ വിശ്വാസവും അന്ധമല്ലേ! അതുകൊണ്ടുതന്നെ, വിശ്വാസം എന്നു പറഞ്ഞാല്‍ മതി. ഉദാഹരണത്തിന് ആരെങ്കിലും ബസിലോ ട്രെയിനിലോ വിമാനത്തിലോ കയറാന്‍ പോകുന്ന സമയത്ത് അത് ഓടിക്കുന്നയാളോട് നിങ്ങള്‍ക്ക് ലൈസന്‍സ് ഉണ്ടോ എന്ന് അന്വേഷിച്ചിക്കാറുണ്ടോ? എന്തുകൊണ്ട്? ഈ നാട്ടിലെ നിയമവ്യവസ്ഥയെ നാം അന്ധമായി വിശ്വസിക്കുകയാണ്. നിയമവ്യവസ്ഥയ്ക്കനുസരിച്ച് യോഗ്യതയുള്ള ഡ്രൈവര്‍ മാത്രമേ വാഹനം ഓടിക്കൂ എന്നു നാം വിശ്വസിക്കുന്നു. എല്ലാ വിശ്വാസവും അന്ധമാണ്. യുക്തിക്കും ശാസ്ത്രത്തിനും നിരക്കാത്തത് അബദ്ധവിശ്വാസമാണ്, അന്ധവിശ്വാസമല്ല. ക്ഷേത്രാധിഷ്ഠിതമായതെല്ലാം അന്ധമോ അബദ്ധമോ അല്ല. അങ്ങേയറ്റം ശാസ്ത്രീയമായ ഒട്ടേറെ വിഷയങ്ങളുടെയും പ്രബോധനങ്ങളുടെയും ഫലമായി നിലനില്‍ക്കുന്ന ശാസ്ത്രീയമായ ആരാധനാക്രമത്തിന്റെ സങ്കേതമാണ് ക്ഷേത്രം. അതേസമയം, ക്ഷേത്രാദി ആരാധനയുമായി ബന്ധപ്പെട്ട് അനാചാരങ്ങളും അബദ്ധവിശ്വാസങ്ങളും ദുരാചാരങ്ങളുമൊക്കെ പ്രചരിച്ചിട്ടുണ്ടാവാം. എന്നുവെച്ച്, ക്ഷേത്രാചാരമോ ക്ഷേത്രസങ്കല്പമോ പൂര്‍ണമായും അബദ്ധമാണെന്നു പറയരുത്. ഇവിടെ ശാസ്ത്രീയമേത്, അശാസ്ത്രീയമേത് എന്നു വേര്‍തിരിച്ച് അറിയാനുള്ള കഴിവ് നമുക്കുണ്ടാവുകയും സമാജത്തിനു പകര്‍ന്നുനല്‍കുകയുമാണ് വേണ്ടത്. ഏതൊരു ആചാരമായാലും ശാസ്ത്രമായാലും അത് സമാജത്തിന്റെയും വ്യക്തികളുടെയും ഗുണത്തിനായി ഉള്ളതാണെന്ന കാഴ്ചപ്പാട് നമുക്കു വേണം. വ്യക്തിയുടെയും സമാജത്തിന്റെയും ഗുണത്തിനായല്ലാത്ത ഒരാചാരവും ദീര്‍ഘദൃഷ്ടിയില്‍ ഗുണകരമല്ല. ഇങ്ങനെ പല ആചാരങ്ങളും അനാചാരങ്ങളും ദുരാചാരങ്ങളും കെട്ടുപിണഞ്ഞു കിടക്കുന്ന അവസ്ഥ നമ്മുടെ സമൂഹജീവിതക്രമത്തില്‍ ഉണ്ട് എന്നതു സത്യമാണ്. ഇവിടെ ഒന്നേ പറയാനുള്ളൂ. ''തസ്മാത് ശാസ്ത്രം പ്രമാണം തേ കാര്യാകാര്യവ്യവസ്ഥിതൌ, ജ്ഞാത്വാ ശാസ്ത്രവിധാനോക്തം കര്‍മ കര്‍ത്തുമിഹാര്‍ഹസി.'' (ഭഗവദ്ഗീത 16-24: അതുകൊണ്ട് എന്തു ചെയ്യണം, എന്തു ചെയ്യരുത് എന്നുള്ളതിന്റെ നിര്‍ണയത്തില്‍ നിനക്കു പ്രമാണം ശാസ്ത്രമാവട്ടെ. ശാസ്ത്രത്തില്‍ പറഞ്ഞതിനെ അറിഞ്ഞിട്ട് കര്‍മം ചെയ്യാന്‍ നീ ബാധ്യതപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു) എന്നു ശ്രീകൃഷ്ണന്‍ ഗീതോപദേശത്തില്‍ പറഞ്ഞതു ശ്രദ്ധിക്കുക. ശാസ്ത്രത്തില്‍ പറഞ്ഞതിനനുസരിച്ച് സമൂഹവും വ്യക്തികളും ആചാര-അനാചാര-ദുരാചാരങ്ങളെ വേര്‍തിരിക്കാന്‍ ശക്തിയുള്ളവരായിത്തീരട്ടെ. എലിയുണ്ടെന്നുള്ളതുകൊണ്ട് ഇല്ലം ചുടരുത്. അവിടെ ഏറ്റവും നല്ല വഴി പൂച്ചയെ വളര്‍ത്തുകയാണ്. അനാചാരങ്ങള്‍ ഉണ്ടെന്നുള്ളതുകൊണ്ട് ഒരു സങ്കേതത്തിന്റെ മഹിമയെ നാം തിരസ്‌കരിക്കരുത്. അതു പ്രത്യേകം പറയുന്നു. നമ്മുടെ കര്‍ത്തവ്യം ശാസ്ത്രബോധത്തെ ആവുന്നതു പ്രചരിപ്പിക്കുക എന്നതാണ്. പല ദുരാചാരങ്ങളും നാട്ടിലുണ്ട്. ക്ഷേത്രത്തിന്റെ തട്ടകത്ത് വേദനയനുഭവിക്കുന്ന ഒരാള്‍ക്കു സാന്ത്വനമേകാന്‍ പരിശ്രമിക്കാത്ത ക്ഷേത്രപ്രവര്‍ത്തകര്‍ മണിക്കൂറുകള്‍കൊണ്ട് കോടിക്കണക്കിനു രൂപ കരിമരുന്നിന്റെ പേരില്‍ കത്തിച്ചുകളയുന്ന ആഭാസത്തിന്റെ പേരില്‍ മത്സരിക്കുകയാണ്. ഓരോ വര്‍ഷവും പത്തും നൂറും പേര്‍ മരിച്ചുപോയാലും ഒരു പ്രശ്‌നവുമില്ല. രണ്ടു ദിവസത്തേക്കു വേദന പങ്കുവെക്കും. മൂന്നാമത്തെ ദിവസം കരിമരുന്നിനു വീണ്ടും തീക്കൊടുക്കും. കറന്‍സിനോട്ട് കൂട്ടിയിട്ടു കത്തിച്ചാല്‍ അത്ര അപകടമില്ല. കാരണം ഏറിവന്നാല്‍ അല്പം കാര്‍ബണ്‍ ഡൈ ഓക്‌സൈഡ് ഉണ്ടാവും. അത്രയേയുള്ളൂ. ഇതാകട്ടെ, സള്‍ഫര്‍ ഡൈ ഓക്‌സൈഡ്, സള്‍ഫര്‍ മോണോക്‌സൈഡ്, കാര്‍ബള്‍ മോണോക്‌സൈഡ്, അതിനെക്കാള്‍ മാരകമായ അനേകം ലെഡ് ഓക്‌സൈഡുകള്‍ തുടങ്ങിയവയെയൊക്കെ പ്രസരണം ചെയ്യാന്‍ കാരണമായിത്തീരുകയാണ്. ഈ മഹാവിപത്തിന് കോടിക്കണക്കിനു രൂപ നമ്മള്‍ ചെലവഴിക്കുന്നു. അതേസമയത്ത് ക്ഷേത്രവുമായി ബന്ധപ്പെടുന്ന കുടുംബങ്ങളിലെ നിത്യരോഗമനുഭവിക്കുന്നവര്‍ക്കും ദാരിദ്ര്യമനുഭവിക്കുന്നവര്‍ക്കും ഒരു കൈത്താങ്ങു കൊടുക്കാന്‍ മുന്നോട്ടുവരാത്ത സ്ഥിതിയാണെങ്കില്‍ അതു തിരിച്ചറിയുക തന്നെ വേണം. ആചാരം സമൂഹത്തിന്റെയും വ്യക്തിയുടെയും ഗുണത്തിനായി ഉള്ളതായിരിക്കണം എന്നത് സദാ ഓര്‍മിക്കുക. ശാസ്ത്രബോധത്തിനനുസൃതമായി പരിവര്‍ത്തനം സ്വാഭാവികമായി വരും. നമ്മുടെ പണി ശാസ്ത്രപ്രചാരണമാണ്. അതു നടത്തിയാല്‍ സമൂഹം തിരിച്ചറിയും, വേണ്ടതേത് വേണ്ടാത്തതേത് എന്ന്. ആ തിരിച്ചറിവ് നമുക്ക് ഉണ്ടാകട്ടെ. ക്ഷേത്രാരാധനാ സമ്പ്രദായത്തില്‍ ഈശ്വരന്റെ സത്ത്വരജസ്തമോഗുണയുക്തങ്ങളായ ദേവതാഭാവങ്ങളെ തീര്‍ത്തും സകളീകൃതമായ ഭാവത്തിലാണ് നാം ആരാധിക്കുന്നത്. തീര്‍ത്തും സഗുണവും സാകാരവും സകളീകൃതവുമായ ഉപാസനാരീതിയാണിത്. ഇതിന്റെ സൂക്ഷ്മതലങ്ങള്‍ മനസ്സിലാക്കാന്‍ സാധിക്കണം. സാത്ത്വിക-രാജസ-താമസഭേദങ്ങളിലുള്ള പല വിധാനങ്ങളും ക്ഷേത്രാരാധനാക്രമത്തിലുണ്ട്. മൂന്നുവിധ ഗുണഘടനയിലുള്ളവര്‍ക്കും ഉപാസിച്ചുയരാന്‍ അതൊക്കെ ആവശ്യവുമാണ്. ഒരു ദൃഷ്ടിയിലൂടെ നോക്കിക്കണ്ടും എല്ലാം പരിമിതമായ യുക്തികൊണ്ട് ചിന്തിച്ചും ആര്‍ഷമായ ക്രമങ്ങളെ അബദ്ധമെന്നും അശാസ്ത്രീയമെന്നും മുദ്രകുത്താന്‍ ശ്രമിക്കാതെ ഓരോ ആചരണത്തിന്റെയും പിന്നിലുള്ള ശാസ്ത്രീയത കണ്ടെത്താന്‍ ശ്രമിക്കുക. ഒരാള്‍ക്കു തെറ്റെന്നു തോന്നുന്നതിനാല്‍മാത്രം ഒരാചാരത്തെ തെറ്റെന്നു പറയാന്‍ സാധ്യമല്ല എന്നും ഓര്‍മിക്കുക.

നിശ്ചയമായും ഗായത്രി പോലുള്ള മന്ത്രങ്ങള്‍ ഗുരുനാഥനില്‍നിന്നു സ്വീകരിച്ചു ചൊല്ലുന്നതാണു നല്ലത്. കാരണം, അതില്‍ ഋഷിയും ഛന്ദസ്സും ദേവതയുമൊക്കെ ന്യസിക്കപ്പെടേണ്ടതുണ്ട്. അതിന്റെ ഉച്ചാരണക്രമങ്ങള്‍, ന്യാസക്രമങ്ങള്‍ ഇവയൊക്കെ ഉണ്ട്; ധ്യാനമുണ്ട്. അതുകൊണ്ടുതന്നെ അത്തരം വിധാനങ്ങളൊക്കെ ഗുരുവില്‍നിന്ന് അറിഞ്ഞ് അനുഷ്ഠിക്കുന്നതാണ് ഉത്തമം. അതേസമയം, ആരില്‍നിന്നോ കേട്ടിട്ടാണല്ലോ നാം ജപിക്കാന്‍ തുടങ്ങിയത്! അല്ലാതെ സ്വയം കണ്ടുപിടിച്ചതല്ലല്ലോ ഗായത്രി! വിശ്വാമിത്രമഹര്‍ഷി ഋഷിയായുള്ള യാതൊരു ഗായത്രിയുണ്ടോ അതാണ് ചൊല്ലുന്നത്. പരമ്പരയായി കൈമാറിവന്ന് നമ്മുടെ പൂര്‍വികരില്‍നിന്നു നമുക്കു കിട്ടി. നമ്മില്‍നിന്നു കേട്ടു നമ്മുടെ കുട്ടികള്‍ ചൊല്ലുന്നു! അതിലെന്താണു തെറ്റ്? ഒന്നുമില്ല. കുട്ടികള്‍ കേള്‍ക്കെ ചൊല്ലുന്നതില്‍ ഒരു തെറ്റുമില്ല. മാത്രവുമല്ല, മന്ത്രങ്ങളുടെ മാതാവാണു ഗായത്രി. അല്‍പം പിശകു വന്നാലും അമ്മ പൊറുത്തോളും. ശരിയായ ഉപദേശം ലഭിക്കാനുള്ള സാഹചര്യമുണ്ടാവുകയും ചെയ്യും. പഴയതുപോലെ തുടരുക. പിന്നെ ചെയ്യാവുന്ന ഒരു കാര്യമുണ്ട്: ഒരു വിദ്വാനെ ചൊല്ലിക്കേള്‍പ്പിച്ചു തെറ്റില്ലെന്ന് ഉറപ്പുവരുത്തുക. അതുപോലെ ഗായത്രി പറഞ്ഞുതരൂ എന്ന് ഒരു ഗുരുനാഥനോടു പ്രാര്‍ഥിക്കുക. ശുദ്ധഭാവത്തോടെ അപേക്ഷിച്ചാല്‍ ആചാര്യന്‍ പറഞ്ഞുതരും. എന്നിട്ട് അപ്രകാരം ചെയ്യുക. ഏതായാലും ഒരിക്കലും നിര്‍ത്താതെ ശ്രദ്ധയോടെ ചൊല്ലുക എന്നു തന്നെ പറയുന്നു.

സമാധാനം: നമ്മുടെ സമൂഹത്തില്‍ വളരെ ഹീനമായ ഒരു വ്യവസ്ഥയായി സ്ത്രീധനസമ്പ്രദായം നിലനില്‍ക്കുന്നുണ്ടെന്നത് ഒരു വസ്തുതയാണ്. ഇതിന്റെ പേരില്‍ എത്രയോ ഗാര്‍ഹികപീഡനങ്ങള്‍ മാത്രമല്ല, ഹിംസകള്‍ തന്നെയും നടക്കുന്നുണ്ട്. എത്രയോ സ്ത്രീകള്‍ വളരെയധികം ദുഃഖം ഏറ്റുവാങ്ങിജീവിക്കുന്നതിന് ഇതു കാരണമാകുന്നുണ്ട്. ഈ ദുഷിച്ച വ്യവസ്ഥയ്ക്കു ഒരുവിധത്തിലുള്ള ശാസ്ത്രസമ്മതിയും ഇല്ലതന്നെ. സ്ത്രീധനം സംബന്ധിച്ച വൈദികശാസ്ത്രനിലപാടാണു ചോദിക്കപ്പെട്ടിട്ടുള്ളത്. ഇത്തരം വിഷയങ്ങള്‍ ശ്രുതിയുടെ അഥവാ വേദത്തിന്റെ വിഷയമല്ല. ഇതരശാസ്ത്രങ്ങളിലും സ്മൃതികളിലുമാണ് ഇത്തരം സാമൂഹികവും ആചരണപരവുമൊക്കെയായ വിഷയങ്ങള്‍ വരുന്നത്. വേദാംഗങ്ങളും ധര്‍മശാസ്ത്രങ്ങളും ഇതിഹാസപുരാണങ്ങളുമൊക്കെ ചേര്‍ന്നതാണ് ശാസ്ത്രങ്ങളും സ്മൃതികളും. അവയിലൊന്നുംതന്നെ ഇന്നു നാം മനസ്സിലാക്കുന്നതരം സ്ത്രീധനം എന്ന സങ്കല്‍പമേ കാണുന്നില്ല. വിവാഹത്തോടനുബന്ധിച്ച് പെണ്ണിന്റെ ഉത്തരവാദിത്തം ഏറ്റെടുക്കാന്‍ ആണ്‍വീട്ടുകാര്‍ക്കു കൊടുക്കുന്ന പണമായോ ആണിനെ വിലയ്ക്കു വാങ്ങുന്നതിന് പെണ്‍വീട്ടുകാര്‍ ആണ്‍വീട്ടുകാര്‍ക്കു കൊടുക്കുന്ന പ്രതിഫലമായോ ഒക്കെ ഇന്നത്തെ സ്ത്രീധനത്തെ കാണാനാവും. ഇത് നമ്മുടെ പൂര്‍വാചാര്യന്മാര്‍ ഒരു പ്രകാരവും അംഗീകരിച്ചിട്ടില്ല. വിവാഹം കഴിഞ്ഞ് ഭര്‍തൃഗൃഹത്തിലേക്കു പോകുന്ന പെണ്‍കുട്ടിക്കു വീട്ടുകാര്‍ വളരെ സന്തോഷത്തോടെ സമ്മാനങ്ങള്‍ നല്‍കുന്ന രീതി സ്മൃതികളില്‍ കാണുന്നുണ്ട്. അത് സ്ത്രീക്കുള്ള ധനമാണ്; വരന്റെ വീട്ടുകാര്‍ക്കോ വരനോ ഉപയോഗിക്കാനുള്ളതല്ല. വിവാഹകാലത്തില്‍ അഗ്‌നിക്കു സമീപംവെച്ചു സ്ത്രീക്കു സമ്മാനിക്കപ്പെടുന്നത്, ഭര്‍തൃഗൃഹത്തിലേക്കു പോകുമ്പോള്‍ ബന്ധുക്കളോ മറ്റോ സമ്മാനമായി നല്‍കുന്നത്, പ്രീതിയെ ഉണ്ടാക്കുന്നതരം കര്‍മങ്ങളാല്‍ സന്തുഷ്ടരായി ബന്ധുക്കളോ മറ്റോ നല്‍കുന്നത്, സഹോദരന്‍-മാതാവ്-പിതാവ് എന്നിവര്‍ നല്‍കുന്നത് എന്നിങ്ങനെ ആറു വിധത്തിലുള്ള ധനത്തിനാണു മനുസ്മൃതിയില്‍ സ്ത്രീധനം എന്നു പറയുന്നത്. അധ്യഗ്‌ന്യധ്യാവാഹനികം ദത്തം ച പ്രീതകര്‍മണി, ഭ്രാതൃമാതൃപിതൃപ്രാപ്തം ഷഡ്വിധം സ്ത്രീധനം സ്മൃതം. (9-194) ഇതുകൂടാതെ, വിവാഹാനന്തരം സ്ത്രീക്കു ഭര്‍ത്താവില്‍നിന്നോ ഭര്‍തൃകുലത്തില്‍നിന്നോ ലഭിക്കുന്ന സമ്പത്തും സ്ത്രീക്കുതന്നെ അവകാശപ്പെട്ടതാണെന്നു മനു പറയുന്നു. അത്തരം സമ്പത്ത് സ്ത്രീ മരിച്ചാല്‍പ്പോലും ഭര്‍ത്താവിനോ കുടുംബത്തിനോ അവകാശപ്പെട്ടതല്ലെന്നും അവളുടെ പുത്രന്മാര്‍ക്കുള്ളതാണെന്നും ആണു മനുപക്ഷം. സന്താനമില്ലാതെ സ്ത്രീ മരിച്ചാല്‍ മാത്രമേ സ്വത്ത് ഭര്‍ത്താവിന് അധികാരപ്പെടൂ എന്നും മനു പറയുന്നു. അതുപോലെത്തന്നെ ഭര്‍ത്താവു മരിച്ചാല്‍ ഭാര്യയുടെ ആഭരണം തുടങ്ങിയ സമ്പത്ത് അവള്‍ക്കുതന്നെ അവകാശപ്പെട്ടതാണെന്നും അവര്‍ ജീവിച്ചിരിക്കെ മക്കള്‍ അവയെ എടുക്കരുതെന്നും മനു നിഷ്‌കര്‍ഷിക്കുന്നുണ്ട്. സ്വന്തം വീട്ടില്‍നിന്ന് സ്ത്രീയുടെ വിനിയോഗത്തിനായി കൊടുക്കുന്ന ധനമോ വാഹനങ്ങളോ വസ്ത്രം പോലുമോ ഏതു ബാന്ധവന്മാരാണോ മോഹവശാല്‍ ഉപയോഗിക്കുന്നത്, പാപികളായ അവര്‍ അധോഗതിയെ പ്രാപിക്കും. അവര്‍ ജീവിതത്തില്‍ താണുതാണു പോകും എന്നാണു മനു പറയുന്നത്. ''''സ്ത്രീധനാനി തു യേ മോഹാദുപജീവന്തി ബാന്ധവാഃ, നാരീയാനാനി വസ്ത്രം വാ തേ പാപാ യാന്ത്യധോഗതിം'''' (3-52) എന്നിട്ട് മനു വളരെ പ്രസക്തമായി, അതായത് ധര്‍മശാസ്ത്രത്തില്‍ ഒരു തര്‍ക്കവിഷയമെന്നു തന്നെ പറയാവുന്ന, ഒരു ആശയം ഉന്നയിക്കുന്നുണ്ട്. ആര്‍ഷവിവാഹങ്ങള്‍ ഇന്നില്ലാത്തതിനാല്‍ ഇക്കാലത്ത് ഇതൊരു തര്‍ക്കവിഷയമായി നിലനില്‍ക്കുന്നില്ലെങ്കിലും സ്ത്രീധനത്തെ സംബന്ധിച്ചുള്ള മനുവിന്റെ അഭിപ്രായം അറിയാന്‍ ഇത് ഉപകരിക്കും. ''''ആര്‍ഷേ ഗോമിഥുനം ശുല്‍കം കേചിദാഹുര്‍ മൃഷൈവ തദ്, അല്‍പോ?പ്യേവം മഹാന്‍ വാപി വിക്രയസ്താവദേവ സഃ.'''' (3-53) പണ്ട് ഉണ്ടായിരുന്ന ഒരു വിവാഹഭേദമായിരുന്നു ആര്‍ഷവിവാഹം. വേദത്തില്‍ വിദ്വാനായ ആചാര്യനെ ക്ഷണിച്ചുകൊണ്ടുവന്ന് അദ്ദേഹം ഒരു വൈദികകര്‍മം ചെയ്ത് അതിനുശേഷം തന്റെ മകളെ അയാള്‍ക്കു വിവാഹം കഴിച്ചുകൊടുക്കുക എന്ന ചടങ്ങായിരുന്നു ആര്‍ഷവിവാഹം. ഈ ആര്‍ഷവിവാഹത്തില്‍ ഗോമിഥുനത്തെ, അതായത് ഒരു പശുവിനെയും ഒരു കാളയെയും അയാള്‍ക്ക് കന്യാശുല്‍കമായി നല്‍കണമെന്ന് ചില വിദ്വാന്മാര്‍ പറയുന്നുണ്ട്. എന്നാല്‍, അതു ശരിയല്ല, തെറ്റു തന്നെയാണ് - മൃഷൈവ തദ്. എന്തുകൊണ്ടെന്നാല്‍, അല്‍പോപ്യേവം മഹാന്‍ വാപി വിക്രയസ്താവദേവ സഃ - അത് ഒരു ചെറിയ ശുല്‍കമല്ലേ, ഒരു പശുവിനെയും കാളയെയുമല്ലേ എന്നു പറയരുത്. വലുതോ ചെറുതോ എന്നതല്ല വിഷയം. അതു വിക്രയം തന്നെയാണ്. വിക്രയം എന്ന വാക്കാണ് ഉപയോഗിച്ചിരിക്കുന്നത്. വിക്രയം എന്നു പറഞ്ഞാല്‍ വാങ്ങുക, വില്‍ക്കുക എന്നാണ്. ഇതിനു തുല്യമായ മഹാപാപം മറ്റൊന്നില്ല എന്നു മനു പറയുന്നു. അതുപോലെത്തന്നെ വിവാഹവുമായി ബന്ധപ്പെടുത്തി വരനില്‍നിന്നോ വരന്റെ ഗൃഹത്തില്‍നിന്നോ പെണ്‍കുട്ടിയുടെ വീട്ടുകാര്‍ ഒരു ധനവും വാങ്ങരുതെന്നും വാങ്ങിയാല്‍ സന്താനത്തെ വില്‍ക്കുന്ന മഹാപാപമാണ് അതെന്നും മനു പറഞ്ഞിട്ടുണ്ട്. ''''ന കന്യായാഃ പിതാ വിദ്വാന്‍ ഗൃഹ്ണീയാച്ഛുല്‍കമണ്വപി, ഗൃഹ്ണന്‍ ശുല്‍കം ഹി ലോഭേന സ്യാന്നരോപത്യവിക്രയീ.'''' (3-51) മാത്രവുമല്ല, മനു വ്യക്തമായി വീണ്ടും പറയുന്നു: ''''യാസാം നാദദതേ ശുല്‍കം ജ്ഞാതയോ ന സ വിക്രയഃ, അര്‍ഹണം തത് കുമാരീണാം ആനൃശംസ്യം ച കേവലം'''' (3-54) പെണ്‍കുട്ടിക്ക് എന്തെങ്കിലും ധനം അവളുടെ ബന്ധുക്കള്‍ കൊടുത്തുവെങ്കില്‍ അതു വിവാഹം കഴിച്ചുകൊണ്ടുവന്ന വീട്ടിലുള്ള ബന്ധുക്കള്‍ക്ക് ഉപയോഗിക്കാന്‍ അര്‍ഹതയില്ല. അതു പെണ്‍കുട്ടികള്‍ക്ക് അര്‍ഹതപ്പെട്ടതാണ്. ആ നിലയ്ക്ക് ഉപയോഗിക്കുകയാണെങ്കില്‍ അതിനെ നിന്ദിക്കാന്‍ പാടില്ല. എന്നുവെച്ചാല്‍, ഒരു പ്രകാരത്തിലും സ്ത്രീയുടെ സമ്പത്തിനെ വിവാഹംഹേതുവായി വിനിയോഗിക്കാന്‍ വരന്റെ വീട്ടിലുള്ളവര്‍ക്ക് അധികാരമില്ല. വിവാഹവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട് വധൂവിന്റെ വീട്ടുകാര്‍ക്കോ വരന്റെ വീട്ടുകാര്‍ക്കോ പണം കൊടുക്കാനോ വാങ്ങാനോ അധികാരമില്ല എന്നു തന്നെയാണു മനു പറയുന്നത്. അനന്തരം മനു വ്യക്തമാക്കുകയാണ്, അതുകൊണ്ട് വിവാഹം കഴിച്ചുകൊണ്ടുവന്ന കുട്ടികളെ പിതാക്കന്‍മാരും സഹോദരങ്ങളും എല്ലാവരും എല്ലാ പ്രകാരത്തിലും പൂജിക്കണം, ബഹുമാനിക്കണം, ആദരിക്കണം എന്ന്. അവര്‍ ഒരിക്കലും ദുഃഖിക്കാന്‍ ഇടവരരുത്. ഇതു പറഞ്ഞശേഷം മൂന്നാം അധ്യായം 56-ാം ശ്ലോകത്തില്‍ മനു പറയുന്നു: ''''യത്ര നാര്യസ്തു പൂജ്യന്തേ രമന്തേ തത്ര ദേവതാഃ, യത്രൈതാസ്തു ന പൂജ്യന്തേ സര്‍വാസ്തത്രാഫലാഃ ക്രിയാഃ''''. ഏതു ഗൃഹത്തിലാണോ സ്ത്രീകള്‍ വേണ്ടുംവണ്ണം ആദരിക്കപ്പെടുന്നത് അവിടെ മാത്രമേ ദൈവാനുഗ്രഹമുണ്ടാകൂ. എവിടെയാണോ സ്ത്രീകള്‍ പൂജിക്കപ്പെടാത്തത്, അവിടെ ഏതു പൂജ ചെയ്താലും കര്‍മം ചെയ്താലും അത് ഫലം ചെയ്യില്ല. ഇത്രയും പറഞ്ഞ മനു സ്ത്രീകള്‍ക്കു സ്വാതന്ത്ര്യം കൊടുക്കരുതെന്നു പറഞ്ഞയാള്‍ ആണെന്നാണു നാം ആരോപിക്കുക. ഒരു കുടുംബം എങ്ങനെയിരിക്കണമെന്നും മനു പറഞ്ഞു. ''''സന്തുഷ്ടോ ഭാര്യയാ ഭര്‍ത്താ ഭര്‍ത്രാ ഭാര്യാ തഥൈവ ച, യസ്മിന്നേവ കുലേ നിത്യം കല്യാണം തത്ര വൈ ധ്രുവം''''. (3-60) എവിടെയാണോ ഭാര്യാഭര്‍ത്താക്കന്മാര്‍ പരസ്പരം സന്തോഷിപ്പിക്കുന്നത്, അവിടെ, ആ കുലം മംഗളമുള്ള കുലമായിരിക്കും. ഇത്രവരെ സ്പഷ്ടമായിട്ട് സ്മൃതികാരന്മാര്‍ പറഞ്ഞതു ശ്രദ്ധിച്ചാല്‍ ഇന്നു സ്ത്രീധനം എന്നു പറയുന്ന വ്യവസ്ഥ ശ്രുതി-സ്മൃതികളിലൊന്നും ഇല്ലാത്തതാണെന്നു ഗ്രഹിക്കാം. ശ്രുതിയില്‍ ഈ വിഷയം ചര്‍ച്ച ചെയ്യപ്പെട്ടിട്ടേയില്ല. ശ്രുതി അതിനുള്ളതല്ല. അതു സനാതനമായ ആശയങ്ങളെ പറയാനുള്ളതാണ്. സ്മൃതിയില്‍ ഇത്തരം വിഷയങ്ങള്‍ വ്യക്തമായി ചര്‍ച്ച ചെയ്യപ്പെട്ടിട്ടുണ്ട്. ഇന്ത്യയില്‍ സ്വാതന്ത്ര്യത്തിനുശേഷം ഹിന്ദുവ്യക്തിനിയമം എഴുതിയുണ്ടാക്കുന്നതില്‍ ഏറ്റവും കൂടുതല്‍ ഉപയോഗപ്പെടുത്തിയ ഒന്ന് യാജ്ഞവല്‍ക്യസ്മൃതിയാണ്. അതില്‍നിന്നു സ്വീകരിക്കേണ്ട ആശയങ്ങളെ ഉള്‍ക്കൊണ്ടും തള്ളേണ്ട ആശയങ്ങളെ തള്ളിയുമാണ് ഇന്നത്തെ നിയമത്തിനു രൂപം നല്‍കിയത്. ഈ യാജ്ഞവല്‍ക്യസ്മൃതിയില്‍ ഒരിടത്തു പറയുന്നുണ്ട്: ''''ബന്ധുദത്തം തഥാ ശുല്‍കം അന്വാധേയകമേവ ച, അതീതായാം അപ്രജസി ബാന്ധവാസ്തദവാപ്നുയുഃ''''. അതായത്, വിവാഹം കഴിഞ്ഞു പോകുമ്പോള്‍ ഒരു സ്ത്രീക്കു ബന്ധുക്കള്‍ ധനം കൊടുത്തുവെന്നിരിക്കട്ടെ. സ്ത്രീധനമായിട്ടല്ല; നേരെ മറിച്ച്, ബന്ധുക്കള്‍ സന്തോഷപൂര്‍വം കൊടുക്കുന്നത്. സ്ത്രീ എത്തുന്ന വീട്ടിലേക്കു ധനവും എത്തുന്നു. അവള്‍ പ്രസവിക്കാതെ മരിക്കുന്ന സാഹചര്യമുണ്ടായാല്‍ മാത്രമേ ഈ ധനം തൊടാന്‍ പോലും ഭര്‍ത്തൃവീട്ടുകാര്‍ക്ക് അധികാരമുള്ളൂ. മാത്രവുമല്ല, ഒരു സ്ത്രീക്കു സ്വന്തമായി കൈവശമുള്ള ധനം ഏതേത് അടിയന്തര സാഹചര്യങ്ങളില്‍ ബന്ധുക്കക്ക് ഉപയോഗിക്കാം എന്നും യാജ്ഞവല്‍ക്യമഹര്‍ഷി പറയുന്നുണ്ട്. ''''ദുര്‍ഭിക്ഷേ ധര്‍മകാര്യേ ച വ്യാധൗ സംപ്രതിരോധകേ, ഗൃഹീതം സ്ത്രീധനം ഭര്‍ത്താ ന സ്ത്രിയൈ ദാതുമര്‍ഹതി.'''' (2-147) നാലു സാഹചര്യങ്ങളാണു പറയുന്നത്. ഒന്നുകില്‍ നാട്ടില്‍ ദുര്‍ഭിക്ഷം, അങ്ങേയറ്റം ദാരിദ്ര്യം ബാധിച്ച് ഭക്ഷണമില്ലാതായാല്‍ മാത്രമേ ഇതു തൊടാന്‍ പാടുള്ളൂ. അല്ലെങ്കില്‍, അത്യന്തം പ്രധാനപ്പെട്ട എന്തെങ്കിലും ധര്‍മകാര്യങ്ങള്‍ നിര്‍വഹിക്കാനോ അല്ലെങ്കില്‍ വ്യാധി അഥവാ രോഗം വന്നാലോ എടുക്കാം. അതുമല്ലെങ്കില്‍, സംപ്രതിരോധകേ - അതായത്, വീടിനു മൊത്തത്തില്‍ എന്തെങ്കിലും ബാധ വന്നിട്ട് കള്ളന്മാരാലോ ശത്രുക്കളാലോ അന്യരാജ്യക്കാരാലോ പ്രതിരോധിക്കപ്പെട്ടാലും എടുക്കാം. ഈ പ്രമാണങ്ങള്‍ വെച്ചുനോക്കിയാല്‍, ഇന്നത്തെ സമൂഹം പറയുന്ന രീതിയിലുള്ള സ്ത്രീധനത്തെക്കുറിച്ച് ശാസ്ത്രങ്ങളില്‍ പരാമര്‍ശമില്ല. അവിടെ സ്ത്രീ തന്നെയാണു ധനം എന്നു മനസ്സിലാക്കാം. സ്മൃതികളിലേക്കു വന്നാലുള്ള ഏകദേശരൂപമാണ് ഇവിടെ പറഞ്ഞത്. ഇതൊക്കെയാണു ശാസ്ത്രമെന്നിരിക്കെ നമ്മുടെ നാട്ടില്‍ സ്ത്രീധനമെന്ന പേരില്‍ നിലവിലുള്ള ദുരാചാരത്തിന്റെ അശാസ്ത്രീയത അറിഞ്ഞു പരിത്യജിക്കേണ്ടതാണ്.

ചട്ടക്കൂട് എന്നതുകൊണ്ടുദ്ദേശിച്ചത് സംഘടിതമതത്തിന്റെ കാഴ്ചപ്പാടിലുള്ളതാണെങ്കില്‍, അത്തരമൊരു ചട്ടക്കൂട് സനാതന ധര്‍മത്തിന് ആവശ്യമില്ല. അത്തരമൊരു ചട്ടക്കൂടില്‍നിന്നുകൊണ്ടുള്ള വേദപഠനവും ആവശ്യമില്ല. കാരണം അത്തരം പഠനംകൊണ്ട് ആത്യന്തികദൃഷ്ട്യാ ഒരു ഗുണവുമില്ല. ചിന്തിക്കാനുള്ള സ്വാതന്ത്യം ഇല്ലാത്ത ഇത്തരം ചട്ടക്കൂടിന്റെ മേലാളന്മാരായി അവരോധിക്കപ്പെടുന്നവരുടെ ആജ്ഞ അനുസരിക്കാന്‍ വിധിക്കപ്പെട്ട ഒരു പറ്റമായി നാം തീരും. അതേസമയം, സവിശേഷമായൊരു ചട്ടക്കൂട് ഇവിടെയുണ്ടായിരുന്നു; ഉണ്ട്. സത്യം വദ, ധര്‍മം ചര, സ്വാധ്യായാന്മാ പ്രമദഃ എന്നു തുടങ്ങിയ ഉപദേശങ്ങളുടെ അടിസ്ഥാനത്തില്‍ ഇവിടെ ഒരു ധര്‍മവ്യവസ്ഥയുണ്ട്. ഈ ധര്‍മവ്യവസ്ഥയില്‍ ധര്‍മം ചര എന്ന ഉപദേശത്തിന്റെ വ്യാപ്തി പരിശോധിക്കുമ്പോള്‍, ജീവിതത്തില്‍ ബ്രഹ്മചര്യം, ഗാര്‍ഹസ്ഥ്യം, വാനപ്രസ്ഥം, സന്ന്യാസം എന്നീ ഓരോ ആശ്രമത്തിലും ഉചിതമായ സദ്ധര്‍മം പാലിക്കാന്‍ വിധിക്കപ്പെടുകയും ചെയ്തിട്ടുണ്ട്. അതില്‍ ബ്രഹ്മചാരിയെ സംബന്ധിച്ച്, ഇന്നത്തെ സാഹചര്യത്തില്‍ വിദ്യാര്‍ത്ഥിയെ സംബന്ധിച്ച്, അവന്റെ ധര്‍മം അഥവാ കര്‍ത്തവ്യം പഠിക്കുക, പഠിക്കുക എന്നതുതന്നെയാണ്; അല്ലാതെ പഠിക്കുക, പോരാടുക എന്നതല്ല. ഇന്ന് ഒന്നാംക്ലാസ്സിലെ കുട്ടി സ്‌കൂളില്‍ ചെല്ലുമ്പോള്‍ അവനെ വരവേല്‍ക്കുന്നത് പഠിക്കുക, പോരാടുക എന്ന ആഹ്വാനമാണ്. ഇവന്‍ പഠിക്കും, പോരാടാന്‍. പോരാടാന്‍ ആഹ്വാനം ചെയ്തവരുടെ മക്കളോ? അവര്‍ പോരാട്ടമില്ലാത്ത സ്‌കൂളുകളിലായിരിക്കും പഠിക്കുന്നത്. അവസാനം മുദ്രാവാക്യം വിളിക്കാനും പോസ്റ്റര്‍ ഒട്ടിക്കാനും മാത്രം കുറേപ്പേര്‍. ഈ ദുര്യോഗം ഉണ്ടാവരുത്. എന്തിനു ജീവിക്കണം, എങ്ങനെ ജീവിക്കണം? ഇതാണു പഠിക്കേണ്ടത്. തുടര്‍ന്നു ഗൃഹസ്ഥാശ്രമത്തില്‍ നിത്യവും പഞ്ച മഹായജ്ഞങ്ങളെ അനുഷ്ഠിച്ചു ജീവിക്കുക. (ബ്രഹ്മയജ്ഞം, പിതൃയജ്ഞം, ദൈവയജ്ഞം, മനുഷ്യയജ്ഞം, ഭൂതയജ്ഞം എന്നിവയാണ് പഞ്ചമഹായജ്ഞങ്ങള്‍.) ഈ അനുശാസനം വളരെ വിപുലമായതാണ്. ദിവസവും ധര്‍മശാസ്ത്രങ്ങള്‍ അല്‍പമെങ്കിലും പഠിക്കുകയും അടുത്ത തലമുറയ്ക്ക് കൈമാറുകയും ചെയ്യുക എന്നുള്ളതാണു ബ്രഹ്മയജ്ഞം. മാതാപിതാക്കളെയും മുത്തശ്ശീമുത്തച്ഛന്‍മാരെയും സ്‌നേഹാദരവുകളോടെ ശുശ്രൂഷിക്കുകയും മരിച്ചവര്‍ക്കായി ശ്രാദ്ധകര്‍മങ്ങള്‍ ചെയ്യുകയുമെന്നതാണ് പിതൃയജ്ഞം. നിത്യേന മന്ത്രോപാസനയും നാമജപവും ചെയ്യുക, ഹോമങ്ങള്‍ അനുഷ്ഠിക്കുക, ശാസ്ത്രീയമായി ക്ഷേത്രോപാസനയും മറ്റും ചെയ്യുക, സമൂഹത്തില്‍ ചെയ്യാവുന്ന സേവാപ്രവര്‍ത്തനങ്ങളില്‍ ഏര്‍പ്പെടുക, കഷ്ടപ്പെടുന്നവരെയും ദുഃഖിതരെയും ആശ്വസിപ്പിക്കാന്‍ തന്നാലാവുംവിധം പ്രവര്‍ത്തിക്കുക-ഇതൊക്കെയാണ് ദൈവയജ്ഞം. വീട്ടിലെത്തുന്ന അതിഥികളെ സത്കരിക്കുക, താന്‍ ഭക്ഷണം കഴിക്കുന്ന സമയത്ത് അടുത്ത വീട്ടിലാരെങ്കിലും വിശന്നിരിക്കുന്നുണ്ടോ എന്നറിഞ്ഞ് സ്‌നേഹത്തോടുകൂടി ഉള്ളതു പങ്കുവെക്കുക-ഇതാണ് മനുഷ്യയജ്ഞം. നമ്മുടെ ചുറ്റുപാടുമുള്ള പക്ഷിമൃഗാദികളും സസ്യങ്ങളുമായ ജീവജാലങ്ങള്‍ക്ക് നമ്മളാലാവുന്ന സേവകള്‍ ചെയ്യുകയെന്നതാണ് ഭൂതയജ്ഞം. ഈ അഞ്ചു യജ്ഞങ്ങളും നിത്യവും അനുഷ്ഠിക്കച്ചാല്‍ മാത്രമേ അയാള്‍ ഗൃഹസ്ഥാശ്രമിയാകൂ. അല്ലെങ്കില്‍ വീട്ടില്‍ക്കൂടിയ വെറും ഗൃഹസ്ഥനായേക്കാം, ആശ്രമിയാവില്ല. ഇത് നമ്മുടെ ആചാര്യന്മാര്‍ ഉദ്‌ബോധിപ്പിച്ചിട്ടുണ്ട്. ഈ നിത്യകര്‍മങ്ങള്‍ മാത്രം ചെയ്താല്‍പ്പോരാ, നൈമിത്തികകര്‍മങ്ങളെയും അനുഷ്ഠിക്കണം. ഗര്‍ഭാധാനം മുതല്‍ അന്ത്യേഷ്ടിവരെ ഉള്ളതായ ഷോഡശസംസ്‌കാരങ്ങളില്‍ ഓരോ സന്ദര്‍ഭത്തിലും ചെയ്യേണ്ടതു ചെയ്യണം. ഇങ്ങനെ ഗൃഹസ്ഥാശ്രമജീവിതം പൂര്‍ത്തിയാക്കി, മക്കളെ വളര്‍ത്തി, അവരെ സ്വന്തം കാലില്‍ നില്‍ക്കാന്‍ പ്രാപ്തരാക്കി, തന്റെ അധികാരമെല്ലാം അടുത്ത തലമുറയ്ക്കു കൈമാറി, ഈശ്വരോപാസനയിലേക്ക് കൂടുതല്‍ക്കൂടുതലായി പ്രവേശിക്കണം. അങ്ങനെ തീര്‍ത്തും ഈശ്വരോപാസനയിലൂടെ വിവേകവൈരാഗ്യങ്ങളെ സമാര്‍ജിച്ച്, അവയുടെ പൂര്‍ണതയില്‍ സന്ന്യാസവ്രതത്തെ സ്വീകരിക്കണം. ഇത്രയും പറഞ്ഞത് പ്രവൃത്തിമാര്‍ഗക്രമം. ഇനി മറ്റൊരു ക്രമമുണ്ട്. അതാണ് നിവൃത്തിമാര്‍ഗക്രമം. ഏതാശ്രമത്തില്‍നിന്നായാലും നേരിട്ട് സന്ന്യസിക്കാനുള്ള ക്രമമാണിത്. വിവേകവൈരാഗ്യങ്ങള്‍ പൂര്‍ണമാകുന്ന സമയത്ത് ആര്‍ക്കും നേരിട്ട് ബ്രഹ്മചര്യത്തില്‍നിന്നും ഗാര്‍ഹസ്ഥ്യത്തില്‍നിന്നും സന്ന്യസിക്കാനുള്ള സംവിധാനമാണ് നിവൃത്തിമാര്‍ഗം. ഈ രണ്ടു മാര്‍ഗക്രമത്തിലുമുള്ള ധര്‍മാചരണം ശ്രദ്ധിച്ചാല്‍ നമുക്കു മനസ്സിലാകും, ഈ ധര്‍മത്തിന്റെ നൈരന്തര്യത്തിനും ശാസ്ത്രപഠനത്തിനും ഒരു വ്യവസ്ഥ ആചാര്യന്മാര്‍ ഉണ്ടാക്കിവെച്ചിട്ടുണ്ടെന്ന്. അതാരുടെയും നിര്‍ബന്ധമോ അടിച്ചമര്‍ത്തലോ കൊണ്ടുള്ള വ്യവസ്ഥയല്ല. ''സ്വാധ്യായാന്മാ പ്രമദഃ'' (സ്വാധ്യായത്തില്‍നിന്ന് പ്രമാദം ചെയ്ത് പിന്നോട്ടു പോവരുതേ) എന്ന് ആചാര്യന്മാര്‍ പറഞ്ഞു. ''സ്വാധ്യായപ്രവചനാഭ്യാം മാ പ്രമദിതവ്യം'' (സ്വാധ്യായത്തില്‍നിന്നും പ്രവചനത്തില്‍നിന്നും മടിച്ച് പിന്നോക്കം പോവരുതേ) എന്നു പറഞ്ഞിട്ടും തൃപ്തിവരാതെ അതേ ഋഷി പറയുകയാണ്: ''സ്വാധ്യായപ്രവചനേ ഏവ തപഃ'' (സ്വാധ്യായവും പ്രവചനവും ചെയ്യുക എന്നുള്ളതാണ് തപസ്സ്). എന്നിട്ടും നമുക്കു ശങ്ക മാറിയില്ലെങ്കിലോ എന്നു വിചാരിച്ചു പറയുകയാണ്, ''തദ്ധി തപഃ, തദ്ധി തപഃ'' (അതുതന്നെയാണ് തപസ്സ്, അതുതന്നെയാണ് തപസ്സ്) എന്ന്. സ്വാധ്യായത്തിനുള്ള നിര്‍ബന്ധം ഇത്രയധികം ആചാര്യന്മാര്‍ ഉപദേശിച്ചിട്ടും അതു പിന്‍തുടരാത്തതിന് എന്തുചെയ്യും! കൃതാര്‍ഥതയിലേക്ക് ഉയരാനുള്ള രാജപാത കാണിച്ചുതന്നിട്ട് നാം അത് അനുവര്‍ത്തിക്കുന്നില്ലെന്നു വെച്ചാല്‍ എന്തുചെയ്യാന്‍ പറ്റും? അതുകൊണ്ട് ഒന്നേ പറയാനുള്ളു: സംഘടിതമതങ്ങള്‍ക്ക്് ഉള്ളതുപോലെ നിര്‍ബന്ധത്തിനു വഴങ്ങുകയും ഇല്ലെങ്കില്‍ അധികാരസ്ഥാനത്തുള്ളവരുടെ ശിക്ഷാനടപടികള്‍ക്കു വിധേയമായി ഒരടിയാളപ്പറ്റമായി ജീവിക്കുകയും ചെയ്യുക എന്ന കാഴച്പ്പാട് സ്വാതന്ത്ര്യത്തിന്റെയും യുക്തിബോധത്തിന്റെയും മാര്‍ഗം അനുവദിക്കുന്നതോ അംഗീകരിക്കുന്നതോ അല്ല.

ഇവിടെ സ്മൃതിയെക്കുറിച്ചു പറയുമ്പോള്‍ വളരെ ശ്രദ്ധേയങ്ങളായ ആശയങ്ങള്‍ ഉണ്ട്. സ്മൃതികള്‍ക്ക് ദേശകാലങ്ങള്‍ക്കനുസരിച്ചു മാറ്റം വരുത്തേണ്ടതാണ്. ആചരണസംബന്ധിയായ സകലശാസ്ത്രങ്ങള്‍ക്കുംതന്നെ ദേശകാലങ്ങള്‍ക്കനുസരിച്ചു മാറ്റം വരുത്തേണ്ടതാണ്. എല്ലാ സ്മൃതികളും കാലത്തിനനുസരിച്ചു മാറണം. മുന്‍കാലങ്ങളില്‍ വിദ്വത്സദസ്സുകള്‍ ചേര്‍ന്ന് സ്മൃതിപരിഷ്‌കാരങ്ങള്‍ വരുത്താറുണ്ടായിരുന്നു. എന്നാല്‍ ഇത്തരം പരിഷ്‌കാരങ്ങള്‍ പിന്നീട് തുടര്‍ന്നുവന്നില്ല. അതുകൊണ്ടുതന്നെ നമ്മുടെ പല ആചരണവിശേഷങ്ങളും തീര്‍ത്തും ജടിലങ്ങളായി നിലകൊള്ളുന്നു. ദേശത്തിനും കാലത്തിനും യോജിക്കാത്തതും യുക്തിക്കു നിരക്കാത്തതും ആയ ആചരണവിശേഷങ്ങളെ നിശ്ചയമായും വിചാരശീലമുള്ള സമൂഹം ചോദ്യംചെയ്യും. യുവസമൂഹത്തിന് യുക്തിപൂര്‍വമായ സമാധാനം ലഭിക്കാത്തപക്ഷം നിശ്ചയമായും അവര്‍ ആചരണപദ്ധതികളില്‍നിന്നുതന്നെ മാറിപ്പോവുകയും ചെയ്യും. ഇത് ആചാരരഹിതരായി അധഃപതിക്കാനോ, വിധര്‍മികളുടെ ആകര്‍ഷണവലയങ്ങളില്‍ നിപതിച്ചുഴറാനോ ഇടയാക്കും. അതുകൊണ്ടുതന്നെ സകലകര്‍മാചരണവിഷയങ്ങളിലും ദേശകാലങ്ങള്‍ക്കനുസൃതമായി യുക്തിയുക്തമായ പരിഷ്‌കാരങ്ങള്‍ ഉണ്ടാവേണ്ടതാണ്. അത്തരം പരിഷ്‌കാരങ്ങളെല്ലാംതന്നെ സനാതനശാസ്ത്രമായ, ധര്‍മാധിഷ്ഠാനമായ ശ്രുതിക്ക് അനുസൃതമായിരിക്കണം എന്നു ശ്രദ്ധിക്കുക. ആണ്, പെണ്ണ്, നപുംസകം എന്ന വ്യത്യാസമില്ലാതെ ഏവര്‍ക്കും ശ്രൗത-സ്മാര്‍ത്ത കര്‍മാചരണങ്ങളില്‍ അധികാരം ഉണ്ടാവേണ്ടതാണ്. പുത്രന്‍, പുത്രീ എന്നീ രണ്ടു ശബ്ദങ്ങള്‍ ഉണ്ടെങ്കില്‍ നിശ്ചയമായും പുത്രിക്കും പിതൃക്രിയകളില്‍ തുല്യാവകാശമുണ്ടാവേണ്ടതല്ലേ? മാതാപിതാക്കളെ പും എന്ന നരകത്തില്‍നിന്നും രക്ഷിക്കുന്നവന്‍ പുത്രന്‍, രക്ഷിക്കുന്നവള്‍ പുത്രീ - ഇതാണ് ശബ്ദാര്‍ഥം. പുത്രിക്ക് അധികാരമില്ലായിരുന്നെങ്കില്‍ അങ്ങനെയൊരു ശബ്ദം ഉണ്ടാവരുതായിരുന്നു. പുത്രനുള്ള എല്ലാ അധികാരങ്ങളും പുത്രിക്കുമുണ്ടാവണം. പുത്രശബ്ദത്തില്‍നിന്നാണ് സ്ത്രീലിംഗപ്രത്യയം വന്ന് പുത്രീ എന്നുണ്ടാകുന്നത്. അവിടെ ധാതുപ്രത്യയങ്ങള്‍ക്കൊന്നും മാറ്റമില്ല. അതുകൊണ്ട് ശ്രാദ്ധം, ചിതയ്ക്കു തീകൊളുത്തല്‍ തുടങ്ങിയ വിഷയങ്ങളില്‍ ആണ്‍കുട്ടികള്‍ക്ക് ഉള്ള എല്ലാ അധികാരങ്ങളും പെണ്‍കുട്ടികള്‍ക്കും ഉണ്ട്; രണ്ടുമല്ലാത്ത കുട്ടികളുണ്ടെങ്കില്‍ അവര്‍ക്കും ഉണ്ടാവേണ്ടതാണ്. വളരെ അന്ധകാരാവൃതമായ ഒരു ഘട്ടത്തിലൂടെ നാം കടന്നുവന്നപ്പോള്‍ ഒരുതരം പുരുഷാധീശത്വം നമ്മുടെ ശാസ്ത്രങ്ങളില്‍ കടന്നുകൂടിയിട്ടുണ്ട്. സ്ത്രീക്കു വേദം ചൊല്ലാന്‍ പാടില്ല, ഓങ്കാരം കൂട്ടി ജപിക്കാന്‍ പാടില്ല, ഹോമം ചെയ്യാന്‍ പാടില്ല, പുജ ചെയ്യാന്‍ പാടില്ല,... ഒന്നും പാടില്ല. എന്നാല്‍ ഒരു ഔദാര്യമുണ്ട്: സ്ത്രീക്ക് നിവേദ്യം വെക്കാം. കാരണം, പുരുഷന്‍ കഥകളിക്കും കൂടിയാട്ടത്തിനുമൊക്കെ പോവുമ്പോള്‍ ഗൃഹത്തില്‍ നേദ്യം മുടങ്ങും. അപ്പോള്‍ കുഴപ്പമാവും. അതുകൊണ്ട് നേദിച്ചോട്ടെ. എന്നാല്‍, മണികുലുക്കി പൂജിക്കാന്‍ പാടില്ല. എന്തൊരു വിഡ്ഢിത്തമാണെന്ന് ആലോചിച്ചുനോക്കൂ! അതുപോലെ, മന്ത്രങ്ങള്‍ ഓങ്കാരംചേര്‍ത്തു ജപിക്കാന്‍ പാടില്ലത്രേ. ''നമോ നാരായണായ'' എന്നു ജപിക്കാം. ''ഓം നമോ നാരായണായ'' എന്നു ജപിക്കാന്‍ പാടില്ല. ''നമശ്ശിവായ'' ജപിക്കാം. ''ഓം നമശ്ശിവായ'' എന്നു പാടില്ല. വേദം ചൊല്ലാനേ പാടില്ല. അഥവാ വേദം ചൊല്ലി അവര്‍ നന്നായിപ്പോയാലോ! പുരുഷാധീശത്വകാലഘട്ടത്തില്‍ വന്ന ഇത്തരം ദൂഷിതവാദങ്ങളെ മാറ്റിയേ മതിയാവൂ. മനുഷ്യര്‍ക്ക് എല്ലാവര്‍ക്കും സാധനയില്‍ അധികാരമുണ്ട്. പക്ഷേ ഇരുളടഞ്ഞ മധ്യകാലഘട്ടത്തില്‍ സ്ത്രീക്ക് ഇതൊന്നും പാടില്ല എന്നു വരുത്തിത്തീര്‍ത്തു. അബദ്ധമെന്നല്ലാതെ എന്തു പറയാന്‍! നമ്മുടെ അടിസ്ഥാനശാസ്ത്രമായ വേദം തന്നെ സ്ത്രീരൂപത്തിലാണു മാനിക്കപ്പെടുന്നത്- ശ്രുതിഭഗവതി! വിദ്യയുടെ അധിദേവത സരസ്വതിയാണ്. എന്നിരിക്കെ, സ്ത്രീ വേദം പഠിക്കാന്‍ പാടില്ല, വിദ്യ അഭ്യസിക്കാന്‍ പാടില്ല എന്നെല്ലാം പറഞ്ഞാല്‍ എത്ര അബദ്ധമാണ്! ലളിതാസഹസ്രനാമംപോലും ജപിക്കാന്‍ പാടില്ല എന്നു പറയുന്നവരുണ്ട്. വളരെ ക്ഷയിച്ചുപോയ ഒരു ഇല്ലത്ത് പ്രശ്നം വെച്ചപ്പോള്‍ ജ്യോത്സ്യന്മാര്‍ പറഞ്ഞു, ഈ ഇല്ലത്ത് അരുതാത്ത ഒരു കര്‍മം നടക്കുന്നുണ്ടെന്നും അതുകൊണ്ടാണ് ക്ഷയിക്കാന്‍ ഇടയായതെന്നും. തുടര്‍ന്നു പ്രശ്നവിചാരത്തിലൂടെ അവര്‍ അതു കണ്ടുപിടിച്ചു: ഇവിടെ സ്ത്രീകള്‍ ലളിതാസഹസ്രനാമം ജപിക്കുന്നുണ്ട്. അതുകൊണ്ടാണ് ഇങ്ങനെ ക്ഷയിക്കാന്‍ ഇടവന്നത്. അപ്പോഴേക്കും ചില ആളുകള്‍ ആ വാദം ഏറ്റുപിടിച്ചു. ''കണ്ടോ, ഞങ്ങള്‍ അന്നേ പറഞ്ഞു, അതു പാടില്ലെന്ന്.'' സംഭവം ഇത്രത്തോളം എത്തിയപ്പോള്‍ ആ ഇല്ലത്തുള്ള കുറച്ച് അമ്മമാര്‍ നമ്മളെ കാണാന്‍ ആശ്രമത്തിലെത്തി, ഈ വിഷയത്തെക്കുറിച്ചു സംശയം ചോദിച്ചു. അവരോടു പറയേണ്ടിവന്നു: ''നാളെ ജ്യോത്സ്യര്‍ വരുമ്പോള്‍ ചോദിക്കുക - ലളിതാസഹസ്രനാമം ആരെക്കുറിച്ചാണ്? ആണിനെയോ പെണ്ണിനെയോ?'' ആരാണ് ലളിത? സ്ത്രീയോ പുരുഷനോ? ഒരു പുരുഷന്‍ ഒരു സ്ത്രീയുടെ പേരു പറഞ്ഞുകൊണ്ടിരുന്നാല്‍ കുഴപ്പമില്ലെന്നു വെയ്ക്കാം. എന്നാല്‍ ഒരു പുരുഷന്‍ ആയിരം സ്ത്രീനാമങ്ങള്‍ പറഞ്ഞുകൊണ്ടിരുന്നാല്‍ അതില്‍ വല്ല സുഖവുമുണ്ടോ? അതുകൊണ്ട് ഇതു പുരുഷന്മാര്‍ക്കു ചെയ്യാന്‍ പാടില്ല, സ്ത്രീകളേ ചൊല്ലാവൂ എന്നു പറഞ്ഞോളൂ. അവരോട് ചോദിക്കേണ്ട രണ്ടാമത്തെ ചോദ്യം ഇതാണ്, ഈ ലളിതാസഹസ്രനാമം കണ്ടുപിടിച്ചത് ആരാണ്? ആദ്യമായി ഇതു കണ്ടെത്തി ചൊല്ലിയത് ആണോ പെണ്ണോ? ''വശിന്യാദി വാഗ്ദേവതാഃ ഋഷയഃ'' - വശിനി തുടങ്ങിയ വാഗ്ദേവതകളാണ് ഋഷിമാര്‍. അവരും സ്ത്രീകളാണ്. എന്നിട്ട് സ്ത്രീകള്‍ക്കു ജപിക്കാന്‍ പാടില്ലെന്നു പറഞ്ഞാല്‍...! നല്ലത് ആര്‍ക്കും ചെയ്യാം. വേദചര്‍ച്ച നടക്കുന്ന വിദ്വത്പരിഷത്തുക്കളില്‍ ആണും പെണ്ണും ഒരുപോലെ ഉണ്ടായിരുന്നു. ജനകന്റെ സദസ്സില്‍ അവിടെയുള്ള വലിയ വിദ്വാന്മാരൊക്കെ യാജ്ഞവല്‍ക്യന്റെ മുന്നില്‍ പരാജയപ്പെടുന്ന സമയത്ത്, ''നിങ്ങള്‍ നില്‍ക്കൂ, ഞാന്‍ ചോദിക്കട്ടെ, എന്റെ ചോദ്യത്തിന് ഇയാള്‍ ഉത്തരം പറഞ്ഞാല്‍പ്പിന്നെ നിങ്ങളാരും വെറുതെ പരിശ്രമിക്കേണ്ടതില്ല'' എന്നു പറഞ്ഞുകൊണ്ട് മുന്നോട്ടുവന്നത് ഗാര്‍ഗിയാണ്. ഇതു വേദത്തില്‍ പറയുന്നതാണ്. വേദത്തില്‍ത്തന്നെ പുരുഷന്മാരായ ഋഷിമാരോടൊപ്പം എത്രയോ ഋഷികകള്‍ ഉണ്ട്. യാജ്ഞവല്‍ക്യസ്മൃതി പരിശോധിച്ചാല്‍ ഇവിടെ ധര്‍മചാരിണികള്‍ ഉണ്ടായിരുന്നു എന്നു കാണാം. ചാണക്യന്റെ ധര്‍മസൂത്രങ്ങള്‍ നോക്കിക്കഴിഞ്ഞാല്‍ ഗുരുകുലത്തില്‍ പെണ്‍കുട്ടികള്‍ പഠിച്ചിരുന്നു എന്നു കാണാം. പക്ഷേ, ഇടക്കാലത്ത് ഇതൊന്നും പാടില്ല എന്നു ചിലര്‍ വരുത്തിത്തീര്‍ത്തു. അങ്ങനെ സ്ത്രീത്വത്തെ ഒരു രണ്ടാം തട്ടിലേക്കു താഴ്ത്തിയതോടുകൂടി നമ്മുടെ ധര്‍മം അധഃപതിക്കാന്‍ തുടങ്ങി. ഇതാണ് വസ്തുത. അതുകൊണ്ട് ചിതയ്ക്കു തീ കൊളുത്തല്‍ പുരുഷന് ആവാമെങ്കില്‍ സ്ത്രീക്കും ആവാം. ഇനി നപുംസകമാണെങ്കില്‍ അയാള്‍ക്കും ആവാം. ശ്രദ്ധയോടുകൂടി പരേതാത്മാവിനു നല്ലഗതി വരേണമേ എന്നു മനസ്സില്‍ പ്രാര്‍ഥിച്ചുകൊണ്ട് തീകൊടുക്കുക. അത്രയേ വേണ്ടൂ.

വേദാന്തം എന്നാല്‍ അറിവിന്റെ അറ്റം എന്നുതന്നെയാണര്‍ഥം. ''''വേദസ്യ അന്തം വേദാന്തം''''. വേറൊരു പക്ഷം ''''വേദസ്യ അന്തഃ'''' (വേദത്തിന്റെ മധ്യം) എന്നുമാണ്. വേദത്തിന്റെ മധ്യം എന്നാല്‍ വേദത്തിന്റെ കാതലായ ആശയം എന്നര്‍ഥം. വേദത്തിന്റെ അന്തമെന്നാല്‍ അറിവിന്റെ അറ്റം. ഉപനിഷത്ത്, ബ്രഹ്മവിദ്യ, പരാവിദ്യ എന്ന പേരിലൊക്കെ പറയപ്പെടുന്നത് വേദാന്തമാണ്. ഇവിടെയാണ് സംശയം: വേദാന്തം അറിവിന്റെ അറ്റമാണെന്നു പറഞ്ഞാല്‍, അതായത് അറിവിന്റെ അവസാനവാക്കാണെന്നു പറഞ്ഞാല്‍, ഇതും മറ്റു മതങ്ങളെപ്പോലെ പരിമിതമായില്ലേ? ഇല്ല. അതെങ്ങനെ? വേദാന്തശബ്ദം മനസ്സിലാക്കാത്തതുകൊണ്ടാണ് ആ പ്രശ്‌നമുണ്ടാകുന്നത്. ഉപനിഷത്തില്‍ ഒരു ചോദ്യമുണ്ട്: ''''കസ്മിന്നു ഭഗവോ വിജ്ഞാതേ സര്‍വമിദം വിജ്ഞാതം ഭവതി?'''' ദശോപനിഷത്തുക്കളില്‍പെട്ട മുണ്ഡകോപനിഷത്തിലാണ് ഈ പ്രശ്‌നം വരുന്നത്. ശൗനകനെന്ന ജിജ്ഞാസു, മഹര്‍ഷി അംഗിരസ്സിനടുത്തുപോയി ചോദിക്കുന്നതാണിത്. ശൗനകന്‍ ഒരു മഹാഗൃഹസ്ഥനാണ്. അന്നശാല, പാകശാല, യജ്ഞശാല തുടങ്ങി വിവിധങ്ങളായ ശാലകളെ നടത്തുന്ന ഒരു മഹാഗൃഹസ്ഥന്‍. ഇത് ഇവിടെ അടിവരയിട്ടു പറഞ്ഞതെന്തിനെന്നു ചോദിച്ചാല്‍, ഈ വേദാന്തമൊക്കെ സന്ന്യാസിമാര്‍ക്കുള്ളതാണ്, ഗൃഹസ്ഥന്മാര്‍ക്കുള്ളതല്ല എന്നു ചിലരിലെങ്കിലും ഇന്നും ശേഷിച്ചിട്ടുള്ള വിശ്വാസം തെറ്റാണെന്നു കാണിക്കാനാണ്. വേദാന്തം എല്ലാവര്‍ക്കുമുള്ളതാണ്. ഇവിടെ വേദാന്തത്തില്‍ ശിഷ്യനായിച്ചെന്നത് ഗൃഹസ്ഥനാണ് എന്ന് സൂചിപ്പിക്കുന്നു, ''''ശൗനകോ ഹ വൈ മഹാശാലഃ'''' എന്ന പ്രയോഗം. മഹാഗൃഹസ്ഥനായ ശൗനകന്‍ അക്കാലത്ത് വളരെ പ്രശസ്തനായ വിദ്വാനായിരുന്ന അംഗിരസ്സിന്റെ അടുത്തുചെന്നു ചോദിച്ചു: ''''കസ്മിന്നു ഭഗവോ വിജ്ഞാതേ സര്‍വമിദം വിജ്ഞാതം ഭവതി?'''' വളരെ ആര്‍ജവത്തോടുകൂടിയുള്ള ഒരു ചോദ്യമാണ്- അല്ലയോ ഭഗവാനേ! ''''കസ് മിന്‍ വിജ്ഞാതേ'''' = യാതൊന്നില്‍ അറിവുണ്ടായാല്‍, ''''ഉ'''' ചോദ്യം ചോദിക്കുമ്പോഴുള്ള ശബ്ദമാണ്, ''''ഇദം സര്‍വം വി ജ്ഞാതം ഭവതി?'''' = ഇതെല്ലാം അറിഞ്ഞതായിത്തീരുന്നു? അതായത്, യാതൊരറിവിനാല്‍ എല്ലാമറിഞ്ഞതായിത്തീരുന്നുവോ അതെന്ത് എന്നതാണ് ചോദ്യം. വാസ്തവത്തില്‍ ഈ ചോദ്യത്തിന് ഋഷി നല്‍കുന്ന മറുപടിയാണ് വേദാന്തം എന്നു പറയാം. ഇതെങ്ങനെ മനസ്സിലാക്കണം? രണ്ടു രീതിയില്‍ മറുപടി പറയാം: ഒന്ന്: എല്ലാ അറിവുകളെയും അറിയുന്നവനാര്? ഞാന്‍. അറിവുകള്‍ വിഭിന്നങ്ങളാണ്. അവയ്ക്ക് അറ്റമില്ല. ഓരോരോ വിജ്ഞാനീയശാഖകളിലും അന്വേഷിച്ച് പോകുംതോറും കൂടുതല്‍ക്കൂടുതല്‍ അറിയപ്പെടേണ്ടതായിട്ടാണിരിക്കുന്നത് എന്നു മനസ്സിലാവും. ഓരോ മേഖലയിലും നമ്മള്‍ കൂടുതല്‍ പഠിക്കുംതോറും ഇനിയുമിനിയും ആഴത്തില്‍ പോകാനുണ്ടെന്നു മനസ്സിലാകും. എല്ലാ മേഖലകളിലും അങ്ങനെ സ്‌പെഷലൈസേഷനിലൂടെ നമ്മള്‍ പലപല തലങ്ങളിലേക്ക് പോയ്‌ക്കൊണ്ടേയിരിക്കയാണ്. അതിനൊരിക്കലും അറ്റമുണ്ടാവില്ല. മാത്രമല്ല, അറിവിന്റെ മേഖലയില്‍ ഉയരുംതോറും അറിയപ്പെടുന്ന വിഷയങ്ങളുടെ പരിധി കുറഞ്ഞു കുറഞ്ഞുവരുന്നുമുണ്ട്. ഒരു ദൃഷ്ടാന്തം പറയാം: ഒരു കുട്ടി പത്താം ക്ലാസില്‍ പഠിക്കുന്നു. ഏതൊക്കെ വിഷയം പഠിക്കുന്നുണ്ടെന്നു ചോദിച്ചപ്പോള്‍ അവന്‍ പറഞ്ഞു, എല്ലാ വിഷയങ്ങളും പഠിക്കുന്നുണ്ടെന്ന്- മലയാളം, ഹിന്ദി, ഇംഗ്ലീഷ്, ഫിസിക്‌സ്, കെമിസ്ട്രി, ബയോളജി, സാമൂഹ്യപാഠം, കണക്ക് തുടങ്ങിയവയെല്ലാം. പിന്നീട് അക്കാലത്തെ പ്രീഡിഗ്രിക്ക് പഠിക്കുകയാണയാള്‍ എന്നു കേട്ടപ്പോള്‍ കൂടുതല്‍ വിഷയങ്ങള്‍ അറിയുമായിരിക്കാം എന്നു സങ്കല്‍പിച്ചുകൊണ്ട് ഇപ്പോള്‍ എന്തൊക്കെ അറിയാം എന്നു ഞാന്‍ ചോദിച്ചു. അപ്പോള്‍ അവന്‍ പറഞ്ഞത് താനിപ്പോള്‍ സയന്‍സ് മാത്രമേ പഠിക്കുന്നുള്ളു, മറ്റൊന്നും അറിയില്ല എന്നാണ്. രണ്ടുകൊല്ലം കഴിഞ്ഞു. അവന്‍ ഡിഗ്രിക്ക് പഠിക്കുകയാണെന്നു കേട്ടു. ഇപ്പോള്‍ കൂടുതല്‍ അറിയുമായിരിക്കാം എന്നു പ്രതീക്ഷിച്ചുകൊണ്ട് ചോദിച്ചപ്പോള്‍ അയാള്‍ പറഞ്ഞത് താന്‍ സുവോളജിയാണ് പഠിക്കുന്നത്, ജന്തുക്കളെക്കുറിച്ചു മാത്രമേ അറിയൂ എന്നാണ്. മൂന്നു വര്‍ഷം കഴിഞ്ഞപ്പോള്‍ അയാള്‍ പോസ്റ്റ് ഗ്രാജ്വേഷന് (എം.എസ്.സി.) ചേര്‍ന്നെന്നറിഞ്ഞപ്പോള്‍ ഇപ്പോഴെങ്കിലും കൂടുതല്‍ അറിയുമായിരിക്കും എന്നു വിചാരിച്ചുകൊണ്ട് ഞാന്‍ സമീപിച്ചു. അപ്പോള്‍ ഷട്പദങ്ങളെക്കുറിച്ചു മാത്രമാണ് പഠിക്കുന്നതെന്നാണ് അവന്‍ പറഞ്ഞത്. ഇങ്ങനെ അവന്റെ പഠിപ്പിന്റെ പരിധി ക്രമത്തില്‍ ചുരുങ്ങിച്ചുരുങ്ങിവന്നു. ഇപ്പോള്‍ അവന്‍ റിസര്‍ച് ചെയ്യുകയാണ്. ഒരു പ്രത്യേകയിനം ഷട്പദത്തിന്റെ പിന്‍കാലില്‍ എത്ര രോമങ്ങളുണ്ട് എന്നാണത്രെ അവന്‍ ഗവേഷണം ചെയ്യുന്നത്! എന്തിനാണ് പിന്‍കാല്‍ മാത്രമാക്കിയത്, മൊത്തം കാലിലെ രോമം എത്രെയന്ന് എടുത്തുകൂടായിരുന്നോ എന്ന ചോദ്യത്തിന് അവന്റെ മറുപടിയിതായിരുന്നു: ''''അതോ സ്വാമീ, മുന്‍കാലിലെ രോമത്തിന്റെ വിശേഷത്തെക്കുറിച്ച് ഇന്ന യൂണിവേഴ്‌സിറ്റിയില്‍ നിന്നൊരാള്‍ പിഎച്ച്.ഡി. കരസ്ഥമാക്കിയിട്ടുണ്ട്. അതുകൊണ്ടാണ് ഞാന്‍ പിന്‍കാല്‍ ഗവേഷണവിഷയമാക്കിയത്.'''''''' നോക്കൂ, ഇവിടെയൊക്കെ ഉയരുന്തോറും മേഖല ചുരുങ്ങിച്ചുരുങ്ങി വരികയാണ്. ഇങ്ങനെ വേണ്ട എന്നല്ല പറയുന്നത്. സ്‌പെഷലൈസേഷന്‍ വേണം. എങ്കില്‍ മാത്രമേ ഏതു മേഖലയിലും പ്രാഗല്‍ഭ്യം നേടാനാകൂ. എന്നാല്‍, ഈ കാഴ്ചപ്പാട് വെച്ചുകൊണ്ടാണ് അറിവിന് അറ്റമില്ലല്ലോ, അറിയുംതോറും കൂടുതല്‍ക്കൂടുതല്‍ അറിയപ്പെടേണ്ടതല്ലേ എന്നൊക്കെ ചോദിക്കുന്നത്. ഇവിടെയാണ് അറിയുന്നവനെയും അറിയപ്പെടുന്നവയെയും കുറിച്ചു നാം ചിന്തിക്കേണ്ടുന്നത്. അറിയപ്പെടുന്ന വിഷയങ്ങള്‍ അനന്തങ്ങളാണ്; അതുകൊണ്ടുതന്നെ, അവയെ സംബന്ധിക്കുന്ന അറിവുകള്‍ക്കും അറ്റമുണ്ടാവുകയില്ല. എന്നാല്‍, അവയെയെല്ലാം അറിയുന്ന വിഷയി ഏകനാണ്. അതിനാല്‍ത്തന്നെ, ഈ വിഷയിയെ സംബന്ധിക്കുന്ന അറിവ് അറിവിന്റെ അറ്റമാണല്ലോ. ഇതരശാസ്ത്രങ്ങളും ഇതരവിജ്ഞാനീയശാഖകളും അറിയപ്പെടുന്ന വിഷയങ്ങളെയാണ് പ്രതിപാദിക്കുന്നതെങ്കില്‍, വേദാന്തം ഒരു വിഷയത്തെയുമല്ല, മറിച്ച് ഈ വിഷയങ്ങളെയൊക്കെ അറിയുന്ന വിഷയി ആരെന്നാണ് പ്രതിപാദിക്കുന്നത്. ഇതാണ് വേദാന്തത്തിന്റെ ചോദ്യം. ഇതിനാണ് വേദാന്തം ഉത്തരം തരുന്നത്. ഈ അര്‍ഥത്തില്‍ - ഏകനായ വിഷയിയുടെ ജ്ഞാനം എന്ന അര്‍ഥത്തില്‍ - വേദത്തിന്റെ അതായത് അറിവിന്റെ, അറ്റം എന്നു പറയുന്നു. ഇതാണ് ഒരു മറുപടി. രണ്ട്: ഈ പ്രപഞ്ചത്തിലെ പദാര്‍ഥങ്ങള്‍ ഒന്നിനൊന്ന് വിഭിന്നങ്ങളാണ്, വിലക്ഷണങ്ങളാണ്. ഈ പദാര്‍ഥങ്ങളെ സംബന്ധിച്ച അറിവുകള്‍ അറ്റമില്ലാതെ വ്യാപിക്കുന്നതുമാണ്. പക്ഷേ, ഈ പദാര്‍ഥങ്ങളുടെയെല്ലാം സത്തയെന്താണ്? ഉദാഹരണത്തിന്, സാധാരണലൗകികന്‍ ഈ ലോകത്തിലേക്ക് നോക്കുന്ന സമയത്ത് എല്ലാം വിവിധങ്ങളും വിലക്ഷണങ്ങളുമായ പദാര്‍ഥങ്ങളായിട്ടാണ് കാണുന്നത്. എന്നാല്‍ രസതന്ത്രത്തില്‍ നിഷ്ണാതനായ ഒരാള്‍ ഈ ലോകത്തെ കാണുന്നത് നാല്‍പതോളം മൂലകങ്ങളുടെ സമ്മിളിതഭാവമായിട്ടാണ്. നൂറിലധികം മൂലകങ്ങളുണ്ടെന്ന യാഥാര്‍ഥ്യം തിരിച്ചറിയാത്തതുകൊണ്ടല്ല ഇങ്ങനെ പറഞ്ഞത്. മറിച്ച്, സജീവമായി പ്രതിപ്രവര്‍ത്തിക്കുന്നവയും പലതരം ചേരുവകളുടെ നിര്‍മിതിക്കു കാരണമാകുന്നവയുമായ ഘടകങ്ങളെ മുന്‍നിര്‍ത്തിയാണ് നാല്‍പതോളം മൂലകങ്ങളെന്നു പറഞ്ഞത്. അവയുടെ ചേര്‍ച്ചയായിട്ടാണ് ഒരു രസതന്ത്രനിഷ്ണാതന്‍ ഈ പ്രപഞ്ചത്തെ കാണുന്നത്. ഒരു ഫിസിസിസ്റ്റാകട്ടെ ഈ പ്രപഞ്ചത്തെ കാണുന്നതു രണ്ടായിട്ടാണ്- കേവലം ദ്രവ്യവും ഊര്‍ജവും. ഊര്‍ജത്തിന്റെ ഏതു വകഭേദവും ഊര്‍ജംതന്നെയെന്ന് അയാള്‍ക്കറിയാം. ഊര്‍ജത്തിന്റെ വ്യത്യസ്തങ്ങളായ വകഭേദങ്ങളൊക്കെയും ഒന്നായിട്ടാണ് അയാള്‍ കാണുന്നത്; ദ്രവ്യം ഒന്നു വേറെയും. ദ്രവ്യവും ഊര്‍ജവും പരസ്പരം മാറുന്നവയും ആപേക്ഷികങ്ങളും ആണെങ്കില്‍ത്തന്നെയും ഊര്‍ജതന്ത്രജ്ഞന്‍ ഇവ രണ്ടിനെയും കാണുകയും ഇവയുടെ സമ്മിളിതഭാവമായി പ്രപഞ്ചപ്രതിഭാസത്തെ മനസ്സിലാക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. നമ്മുടെ പ്രാചീനസംജ്ഞകള്‍ ഉപയോഗിച്ചു പറഞ്ഞാല്‍, ഒരു സാംഖ്യന്‍ ഈ പ്രപഞ്ചത്തെ കാണുന്നത് മൂന്നായിട്ടാണ്- സത്ത്വരജസ്തമോഗുണങ്ങളായിട്ടാണ്. ഒന്നുകൂടി കടന്നുചിന്തിച്ചാല്‍ സാംഖ്യന്‍ ഈ പ്രപഞ്ചത്തെ മുഴുവന്‍ കാണുന്നത് രണ്ടായിട്ടാണ്- പ്രകൃതിയും പുരുഷനുമായിട്ടാണ്. ഇങ്ങനെ വിവിധശാസ്ത്രങ്ങളുടെ ദൃഷ്ടിയിലൂടെ ഈ പ്രപഞ്ചത്തെ അപഗ്രഥിക്കുമ്പോള്‍, ഈ പ്രപഞ്ചം അനേകകോടിഘടകങ്ങളോടുകൂടിയ വിഷയങ്ങളെന്നതില്‍നിന്ന് ചുരുങ്ങി ചില നിശ്ചിതതത്ത്വങ്ങളായി വിശകലനം ചെയ്യപ്പെടുന്നതായി നമുക്കറിയാന്‍ സാധിക്കും. എങ്കില്‍ വേദാന്തത്തിന് നമ്മോടു പറയാനുള്ളത് ഈ ദ്രവ്യവും ഊര്‍ജവും വിഭിന്നങ്ങളല്ല, ഒന്നിന്റെ ഇരുവശങ്ങളാണെന്നാണ്. ഈ വിഷയം കൂടുതല്‍ പഠിക്കണമെന്നുള്ളവര്‍ പ്രശ്‌നോപനിഷത്ത് പഠിക്കുക. പ്രധാനപ്പെട്ട പത്ത് ഉപനിഷത്തുക്കളിലൊന്നാണ് പ്രശ്‌നോപനിഷത്ത്. അതിലെ ഒന്നാമത്തെ പ്രശ്‌നത്തിലെ വിഷയമാണിത്. ദ്രവ്യവും ഊര്‍ജവും ഒരു പ്രജാപതിയുടെ ഇരു ഭാഗങ്ങളാണ്. അതുകൊണ്ടുതന്നെ ദ്രവ്യവും ആത്യന്തികമല്ല, ഊര്‍ജവും ആത്യന്തികമല്ല. രണ്ടും ആപേക്ഷികങ്ങളാണ്. എങ്കില്‍ ഈ രണ്ടിനും ഉപരിയുള്ള ആത്യന്തികമായ സത്യമെന്ത്? ആ സത്യം ഏകമാണ്, അദ്വിതീയമാണ്. ആ ഒരു ഉണ്മയുടെ, അസ്തിത്വത്തിന്റെ, സത്തയുടെ പ്രതിസ്ഫുരണങ്ങളാണ് ഈ വൈവിധ്യങ്ങളെല്ലാം. വേദാന്തം ഈ സത്തയെക്കുറിച്ചാണ് ഉപദേശിക്കുന്നത്. അതുകൊണ്ട് ഉപനിഷത്തില്‍ ഋഷി പറഞ്ഞു: ''''''''ഏതാവദേവാഹം ബ്രഹ്മ വേദ.'''''''' ഗുരുനാഥന്‍ ശിഷ്യനോട് പറയുകയാണ്, ''''ഇത്രയേ എനിക്ക് ബ്രഹ്മത്തെക്കുറിച്ചറിയൂ'''' എന്ന്! അപ്പോള്‍ നാം വിചാരിക്കും ഇതിനപ്പുറത്ത് എന്തെങ്കിലും അറിയാനുണ്ടോ എന്ന്. ഉടനെ ഋഷി പറയുകയാണ്: ''''''''നാ തഃ പരമസ്തി'''''''' (ഇതിനപ്പുറത്ത് ഇനിയൊന്നറിയാനില്ല). നോക്കൂ, ''''അന്വേഷകന്‍'''' ഞാന്‍, എന്നാല്‍ അന്വേഷിക്കപ്പെടുന്ന പരമസത്യം ''''അന്വേഷ്യം'''', ആ അന്വേഷ്യത്തെ കണ്ടെത്താന്‍ ഞാന്‍ ചെയ്യുന്ന ക്രിയ ''''അന്വേഷണം'''' എന്നീ ത്രിപുടിയോടുകൂടിയാണ് ആരംഭിക്കുന്നതെങ്കില്‍, ആത്യന്തികമായി ഈ അന്വേഷകനും അന്വേഷ്യവും അന്വേഷണവും ഇല്ലാതായി ഏകസത്യത്തിലേക്ക് ഉയരുന്ന സ്ഥിതി- ആ ഏകത്വത്തിന്റെ ശാസ്ത്രമാണ് വേദാന്തം. ആ അര്‍ഥത്തിലാണ് അറിവിന്റെ അറ്റമെന്നു പറയുന്നത്. വേണ്ടത് പദാര്‍ത്ഥപഠനംകൊണ്ട് തൃപ്തിപ്പെടാതെ ഏതെങ്കിലുമൊരു വേദാന്തഗ്രന്ഥം ശ്രദ്ധയോടും സമ്പ്രദായശുദ്ധിയോടുംകൂടി പഠിക്കാന്‍ തയ്യാറാവുക എന്നതാണ്. വിമര്‍ശനബുദ്ധിയോടെത്തന്നെ പഠിച്ചാല്‍ മതി. ഏതു ശാസ്ത്രം പഠിക്കുമ്പോഴും അതിനു ചില പ്രക്രിയകളുണ്ട്. ഈ പ്രക്രിയയകളെ സ്വീകരിച്ചുകൊണ്ട് ശ്രോത്രിയനും ബ്രഹ്മനിഷ്ഠനുമായ ഗുരുനാഥനില്‍നിന്നു ശ്രവണം ചെയ്ത്, ശ്രവിച്ചതിനെ യുക്തിപൂര്‍വം മനനം ചെയ്ത്, ഏകാത്മപ്രത്യയത്തെ നേടി സംശയരഹിതമായ പ്രജ്ഞയിലേക്ക് ഉയരണം. സ്വയം കൃതകൃത്യതയിലേക്ക് ഉയരണം. ആ അനുഭവത്തിലാണു വേദാന്തം സാക്ഷാത്കൃതമാകുന്നത്. അതുതന്നെ അറിവിന്റെ അറ്റം.

ചട്ടക്കൂട് എന്നതുകൊണ്ടുദ്ദേശിച്ചത് സംഘടിതമതത്തിന്റെ കാഴ്ചപ്പാടിലുള്ളതാണെങ്കില്‍, അത്തരമൊരു ചട്ടക്കൂട് ഹിന്ദുത്വത്തിന്റെ അടിസ്ഥാനമായ സനാനതധര്‍മത്തിന് ആവശ്യമില്ല. അത്തരമൊരു ചട്ടക്കൂടിന് അനുസരിച്ചുള്ള ഒരു വേദപഠനവും ഇവിടെ വേണ്ട. കാരണം ആ പഠനം കൊണ്ട് ആത്യന്തികദൃഷ്ട്യാ ഒരു ഗുണവുമില്ല. വിചാരത്തിനുള്ള സ്വാതന്ത്യമോ അധികാരമോ ഇല്ലാത്ത ഇത്തരം ചട്ടക്കൂടിന്റെ മേലാളന്മാരായി അവരോധിക്കപ്പെടുന്നവരുടെ ആജ്ഞ അനുസരിക്കാന്‍ വിധിക്കപ്പെട്ട ഒരു പറ്റമായി നമ്മളും തീരും. അതേസമയം, സവിശേഷമായൊരു ചട്ടക്കൂട് ഇവിടെയുണ്ടായിരുന്നു; ഉണ്ട്. സത്യം വദ, ധര്‍മം ചര, സ്വാധ്യായാന്മാ പ്രമദഃ എന്നു തുടങ്ങിയ ഉപദേശങ്ങളുടെ അടിസ്ഥാനത്തില്‍ ഇവിടെ ഒരു ധര്‍മവ്യവസ്ഥയുണ്ട്. ആ ധര്‍മവ്യവസ്ഥയില്‍ ധര്‍മം ചര എന്ന ഉപദേശത്തിന്റെ വ്യാപ്തി പരിശോധിക്കുമ്പോള്‍, ജീവിതത്തില്‍ ബ്രഹ്മചര്യം, ഗാര്‍ഹസ്ഥ്യം, വാനപ്രസ്ഥം, സന്ന്യാസം എന്നിങ്ങനെയുള്ള ആശ്രമഭേദങ്ങളില്‍ ഓരോ ആശ്രമത്തിലും ഉചിതമായ സദ്ധര്‍മം പാലിക്കാന്‍ വിധിക്കപ്പെടുകയും ചെയ്തിട്ടുണ്ട്. അതില്‍ ബ്രഹ്മചാരിയെ സംബന്ധിച്ച്, ഇന്നത്തെ സാഹചര്യത്തില്‍ വിദ്യാര്‍ഥിയെ സംബന്ധിച്ച്, അവന്റെ ധര്‍മം അഥവാ കര്‍ത്തവ്യം പഠിക്കുക, പഠിക്കുക എന്നതാണ്; അല്ലാതെ പഠിക്കുക, പോരാടുക എന്നതല്ല. ഇന്ന് ഒന്നാംക്ലാസില്‍ കുട്ടി സ്‌കൂളില്‍ വരവേല്‍ക്കപ്പെടുന്നത് പഠിക്കുക, പോരാടുക എന്ന ആഹ്വാനത്തോടെയാണ്. ഇവന്‍ പഠിക്കും; പോരാടാന്‍. പോരാടാന്‍ ആഹ്വാനം ചെയ്തവരുടെ മക്കളോ? അവര്‍ പോരാട്ടമില്ലാത്ത സ്‌കൂളുകളിലായിരിക്കും പഠിക്കുന്നത്. അവസാനം മുദ്രാവാക്യം വിളിക്കാനും പോസ്റ്റര്‍ ഒട്ടിക്കാനും മാത്രം കുറേപ്പേര്‍! ഈ ദുര്യോഗത്തിന്റെ ഇരകളാവരുത്. പഠിക്കുക, പഠിക്കുക, പഠിക്കുക. എന്തിനു ജീവിക്കണം, എങ്ങനെ ജീവിക്കണം - ഇതാണ് പഠിക്കേണ്ടത്. തുടര്‍ന്ന്, ഗൃഹസ്ഥാശ്രമത്തില്‍ നിത്യവും പഞ്ച മഹായജ്ഞങ്ങള്‍ അനുഷ്ഠിച്ചു ജീവിക്കുക (ബ്രഹ്മയജ്ഞം, പിതൃയജ്ഞം, ദൈവയജ്ഞം, മനുഷ്യയജ്ഞം, ഭൂതയജ്ഞം എന്നിവയാണ് പഞ്ചമഹായജ്ഞങ്ങള്‍). ഈ അനുശാസനം വളരെ വിപുലമായതാണ്. ദിവസവും അവനവന്റെ ധര്‍മശാസ്ത്രങ്ങളെ അല്പമെങ്കിലും പഠിക്കുകയും അടുത്ത തലമുറയ്ക്ക് കൈമാറുകയും ചെയ്യുക എന്നുള്ളതാണ് ബ്രഹ്മയജ്ഞം. അച്ഛനമ്മമാരെ സ്‌നേഹാദരവുകളോടെ ശുശ്രൂഷിക്കുകയും മരിച്ചവര്‍ക്കായി ശ്രാദ്ധകര്‍മങ്ങള്‍ ചെയ്യുകയുമെന്നതാണ് പിതൃയജ്ഞം. ദിവസവും മന്ത്രോപാസനയും നാമജപവും ചെയ്യുക, ഹോമങ്ങള്‍ അനുഷ്ഠിക്കുക, ശാസ്ത്രീയമായി ക്ഷേത്രോപാസനയും മറ്റും ചെയ്യുക, ചെയ്യാന്‍ സാധിക്കുന്ന സേവാപ്രവര്‍ത്തനങ്ങള്‍ സമൂഹത്തിനായി ചെയ്യുക, കഷ്ടപ്പെടുന്നവരുടെയും ദുഃഖിതരുടെയും കഷ്ടവും രോഗവും നീക്കാന്‍ തന്നാലാവുംവിധം പ്രവര്‍ത്തിക്കുക - ഇതൊക്കെയാണ് ദൈവയജ്ഞം. വീട്ടിലെത്തുന്ന അതിഥികളെ സത്കരിക്കുക, ഭക്ഷണം കഴിക്കുന്ന സമയത്ത് അടുത്ത വീട്ടിലാരെങ്കിലും വിശന്നിരിക്കുന്നുണ്ടോ എന്നറിഞ്ഞ് സ്‌നേഹത്തോടുകൂടി ഉള്ളതു പങ്കുവെക്കുക - ഇതാണ് മനുഷ്യയജ്ഞം. നമ്മുടെ ചുറ്റുപാടുമുള്ള പക്ഷിമൃഗാദികളും സസ്യങ്ങളുമായ ജീവജാലങ്ങള്‍ക്ക് ആവുന്ന സേവ ചെയ്യലാണു ഭൂതയജ്ഞം. ഈ അഞ്ചു യജ്ഞങ്ങളും നിത്യവും അനുഷ്ഠിക്കുമ്പോള്‍ മാത്രമേ ഒരാള്‍ ഗൃഹസ്ഥാശ്രമിയാകൂ. അല്ലെങ്കില്‍ വീട്ടില്‍ കഴിയുന്ന വെറും ഗൃഹസ്ഥനായേക്കാം, ആശ്രമിയാവില്ല. ഇത് നമ്മുടെ ആചാര്യന്മാര്‍ ഉദ്‌ബോധിപ്പിച്ചിട്ടുണ്ട്. ഈ നിത്യകര്‍മങ്ങള്‍ മാത്രം പോരാ, നൈമിത്തികകര്‍മങ്ങളും അനുഷ്ഠിക്കണം. ഗര്‍ഭാധാനം മുതല്‍ അന്ത്യേഷ്ടിവരെയുള്ള ഷോഡശസംസ്‌കാരങ്ങളില്‍ ഓരോ സന്ദര്‍ഭത്തിലും ചെയ്യേണ്ടതു ചെയ്യണം. ഇങ്ങനെ ഗൃഹസ്ഥാശ്രമജീവിതം പൂര്‍ത്തിയാക്കി, മക്കളെ വളര്‍ത്തി, അവരെ സ്വന്തം കാലില്‍ നില്‍ക്കാന്‍ പ്രാപ്തരാക്കി, തന്റെ അധികാരമെല്ലാം അടുത്ത തലമുറയ്ക്കു കൈമാറിയശേഷം ഈശ്വരോപാസനയിലേക്ക് കൂടുതല്‍ക്കൂടുതലായി പ്രവേശിക്കണം. അങ്ങനെ തീര്‍ത്തും ഈശ്വരോപാസനയിലൂടെ വിവേകവൈരാഗ്യങ്ങളെ സമാര്‍ജിച്ച്, അവയുടെ പൂര്‍ണതയില്‍ സന്ന്യാസവ്രതത്തെ സ്വീകരിക്കണം. ഇത്രയും പറഞ്ഞത് പ്രവൃത്തിമാര്‍ഗക്രമം. ഇനി മറ്റൊരു ക്രമമുണ്ട്. അതാണ് നിവൃത്തിമാര്‍ഗക്രമം. ഏത് ആശ്രമത്തില്‍നിന്നായാലും നേരിട്ട് സന്ന്യസിക്കാനുള്ള ക്രമമാണിത്. വിവേകവൈരാഗ്യങ്ങള്‍ പൂര്‍ണമാകുന്ന സമയത്ത് ആര്‍ക്കും നേരിട്ട് ബ്രഹ്മചര്യത്തില്‍നിന്നും ഗാര്‍ഹസ്ഥ്യത്തില്‍നിന്നും സന്ന്യസിക്കാനുള്ള സംവിധാനമാണ് നിവൃത്തിമാര്‍ഗം. ഈ രണ്ടു മാര്‍ഗക്രമത്തിലുള്ള ധര്‍മാചരണം ശ്രദ്ധിച്ചാല്‍ നമുക്കു മനസ്സിലാകും, ഈ ധര്‍മത്തിന്റെ നൈരന്തര്യത്തിനും ശാസ്ത്രപഠനത്തിനും ഒരു വ്യവസ്ഥ നമുക്ക് ആചാര്യന്മാര്‍ ഉണ്ടാക്കിത്തന്നിട്ടുണ്ടെന്ന്. അതാരുടെയെങ്കിലും നിര്‍ബന്ധമോ അടിച്ചമര്‍ത്തലോ കൊണ്ടുള്ള വ്യവസ്ഥയല്ല. സ്വാധ്യായാന്മാ പ്രമദഃ - സ്വാധ്യായത്തില്‍നിന്ന് പ്രമാദം ചെയ്ത് പിന്നോട്ടു പോവരുതേ എന്ന് ആചാര്യന്മാര്‍ പറഞ്ഞു. സ്വാധ്യായപ്രവചനാഭ്യാം മാ പ്രമദിതവ്യം- സ്വാധ്യായത്തില്‍നിന്നും പ്രവചനത്തില്‍നിന്നും മടിച്ച് പിന്നോക്കം പോവരുതേ എന്ന്. ഇതു പറഞ്ഞിട്ടും തൃപ്തിവരാതെ അതേ ഋഷി പറയുകയാണ്: സ്വാധ്യായപ്രവചനേ ഏവ തപഃ- സ്വാധ്യായവും പ്രവചനവും ചെയ്യുക എന്നുള്ളതാണ് തപസ്സ്. എന്നിട്ടും നമുക്കു ശങ്ക മാറിയില്ലെങ്കിലോ എന്നു വിചാരിച്ച് പറയുകയാണ്: ''തദ്ധി തപഃ, തദ്ധി തപഃ'' (അതുതന്നെയാണ് തപസ്സ്, അതുതന്നെയാണ് തപസ്സ്) എന്ന്. സ്വാധ്യായത്തിനുള്ള നിര്‍ബന്ധം ഇത്രയ്ക്ക് നമുക്ക് ആചാര്യന്മാര്‍ ഉപദേശിച്ചുതന്നിട്ടും അതു ചെയ്യാത്തതിന് എന്തുചെയ്യും? കൃതാര്‍ഥതയിലേക്ക് ഉയരാനുള്ള രാജപാത കാണിച്ചുതന്നിട്ടും നാം അത് അനുവര്‍ത്തിക്കുന്നില്ലെന്നു വെച്ചാല്‍ എന്തുചെയ്യാന്‍ പറ്റും! അതുകൊണ്ട് ഒന്നേ പറയാനുള്ളു: സംഘടിതമതങ്ങള്‍ക്കുള്ളതുപോലെ നിര്‍ബന്ധത്തിനു വഴങ്ങുകയും ഇല്ലെങ്കില്‍ അധികാരസ്ഥാനീയരുടെ ശിക്ഷാനടപടികള്‍ക്കു വിധേയമായി ഒരടിയാളപ്പറ്റമായി ജീവിക്കുകയും ചെയ്യുകയെന്ന കാഴച്പ്പാട് സ്വാതന്ത്ര്യത്തിന്റെയും യുക്തിബോധത്തിന്റെയും മാര്‍ഗം അനുവദിക്കുന്നതോ അംഗീകരിക്കുന്നതോ അല്ല.

എത്രയോ ഋഷിമാര്‍ നമുക്കു പകര്‍ന്നുതന്ന വീക്ഷണമാണ് ''ആനോ ഭദ്രാഃ ക്രതവോ യന്തു വിശ്വതഃ'' (ലോകത്തിന്റെ എല്ലാ ഭാഗങ്ങളില്‍നിന്നും നല്ല ചിന്തകള്‍ നമ്മിലേക്കു വന്നുചേരട്ടെ) എന്നത്. എല്ലാ നല്ല ചിന്തകളും സ്വീകാര്യമാണ്. മാര്‍ക്സിസം എന്നതു ശുദ്ധമായ ഇക്കണോമിക് സിസ്റ്റം അഥവാ ധനതത്ത്വശാസ്ത്രവ്യവസ്ഥ ആണ്. അതേസമയത്ത്, സോഷ്യല്‍ സിസ്റ്റമാണ്, സാമൂഹികവ്യവസ്ഥയാണ് കമ്മ്യൂണിസം. കമ്മ്യൂണിസ്റ്റ്-മാര്‍ക്സിസ്റ്റ് ചിന്തകള്‍ ഒത്തൊരുമിച്ചുണ്ടായ സാമ്പത്തിക, സാമൂഹികവ്യവസ്ഥ വളരെ നല്ല ലോകസൃഷ്ടിക്കായുള്ള ഒരു വീക്ഷണമായിരുന്നു. അതു വിഭാവനം ചെയ്യുന്നതു വളരെ നല്ല ഒരു സാമൂഹികവ്യവസ്ഥയാണ്. അത് എത്രമാത്രം പ്രായോഗികമാണെതു ചര്‍ച്ച ചെയ്യപ്പെടേണ്ടതാണ്. പക്ഷേ, അതിനു രൂപം നല്‍കപ്പെട്ട പശ്ചാത്തലത്തിന് അനുസരിച്ചാണ് യൂറോപ്പില്‍ അതിന്റെ പ്രയോഗം ആരംഭിച്ചത്. മറ്റു പ്രദേശങ്ങളില്‍ അനുവര്‍ത്തിക്കപ്പെടുമ്പോള്‍ സ്വീകരിക്കാന്‍ അതതു പ്രദേശങ്ങളിലെ സമൂഹങ്ങള്‍ തയ്യാറാകണം. സഹസ്രാബ്ദങ്ങളുടെ സാംസ്‌കാരികപൈതൃകമുള്ള ഒരു സമൂഹം പുതിയ ഒരു ചിന്താധാരയെ സ്വീകരിക്കണമെങ്കില്‍ സ്വാഭാവികമായി അതിന്റേതായ അനുവര്‍ത്തനങ്ങള്‍ ആവശ്യമായി വരും. ഇല്ലെങ്കില്‍ സ്വീകരിക്കില്ല, ലോകത്തില്‍ എവിടെയായാലും. ഒരു ബാഹ്യഘടകം നമ്മുടെ ശരീരത്തിലേക്കു പ്രവേശിച്ചുകഴിഞ്ഞാല്‍ ശരീരം അതിനെ സ്വീകരിക്കില്ല; പുറന്തള്ളും. അങ്ങനെ സംഭവിക്കാതിരിക്കണമെങ്കില്‍ അനുവര്‍ത്തനങ്ങള്‍ അനിവാര്യമാണ്. ഇതുപോലെ ഏതു പ്രദേശത്തേക്കു കുടിയേറുമ്പോഴും ആ പ്രദേശത്തിന്റേതായ സവിശേഷതകളെ അനുവര്‍ത്തിച്ചാല്‍ മാത്രമേ ഏതൊരു സാമൂഹ്യവ്യവസ്ഥയും സ്വീകരിക്കപ്പെടൂ. ഉദാഹരണത്തിന്, ഭാരതീയമായ ഒരു ആശയം, അതെത്ര ഉന്നതമായതായാലും മറ്റൊരു പ്രദേശത്തു പോകുമ്പോള്‍ അതു സ്വീകരിക്കപ്പെട്ടെന്നു വരില്ല. ഉദാഹരണത്തിന്, മലയാളത്തിലെ ഒന്നാന്തരം സിനിമയാണ്, മലയാളസിനിമയുടെ ഗതിയെത്തന്നെ മാറ്റിമറിച്ച സിനിമയാണ് ചെമ്മീന്‍. അതുപോലെ സാഹിത്യത്തില്‍ എണ്ണപ്പെട്ട ഒരു കൃതിയാണു തകഴിയുടെ ചെമ്മീന്‍. ലോകത്തില്‍ പല ഭാഷകളിലേക്കു തര്‍ജമ ചെയ്യപ്പെട്ട ഒരു നോവലാണിത്. എന്നാല്‍, ഭാരതീയരായ വായനക്കാര്‍ക്കിടയ്ക്ക് വിജയിച്ചതുപോലെ വിദേശഭാഷകളിലെ തര്‍ജമ വിജയിച്ചില്ല. കലാമൂല്യമില്ലാത്തതുകൊണ്ടല്ല, മറിച്ച് അതിന്റെ ഇതിവൃത്തം അവിടെ സ്വീകാര്യമല്ലാത്തതുകൊണ്ടാണ്. ഈ ഇതിവൃത്തം മുഴുവന്‍ വയലാര്‍ രാമവര്‍മ രണ്ടു വരിയില്‍ ഒതുക്കിയിട്ടുണ്ട്. ''അരയത്തിപ്പെണ്ണു തപസ്സിരുന്നു, അവനെ കടലമ്മ കൊണ്ടുവന്നു അരയത്തിപ്പെണ്ണു പിഴച്ചുപോയി അവനെ കടലമ്മ കൊണ്ടുപോയി.'' ഇതാണതിന്റെ കേന്ദ്രപ്രമേയം. ഈ സങ്കല്‍പമുണ്ടല്ലോ, ഒരു അരയല്‍ കടലില്‍ മീന്‍ പിടിക്കാന്‍ പോകുമ്പോള്‍ അയാളുടെ സുരക്ഷിതത്വം മുഴുവന്‍ അയാളുടെ ഭാര്യയുടെ ചാരിത്ര്യത്തിലാണു നിലകൊള്ളുന്നതെന്ന സങ്കല്‍പം- ഇതു തീര്‍ത്തും ഭാരതീയമായമാണ്. ഇതു പുറംനാട്ടുകാര്‍ക്കു മനസ്സിലാവില്ല. അതിനാല്‍ നോവല്‍ വിദേശഭാഷകളില്‍ ഹിറ്റായില്ല. അതവിടുത്തേക്കു നല്‍കുന്നതിനുമുമ്പ് അവിടുത്തെ സമൂഹപശ്ചാത്തലവുമായി അതിനെ സമരസപ്പെടുത്തണം. ഇതു സാഹിത്യമായാലും തത്ത്വചിന്തയായാലും സാമൂഹ്യവ്യവസ്ഥയായാലും ഒക്കെ അങ്ങനെത്തെന്നയാണ്. ഈ ചിദാനന്ദ പുരി സ്വാമി വേദാന്തസിദ്ധാന്തം ഒരു മാറ്റവുമില്ലാതെ, ഭഗവാന്‍ ഭാഷ്യകാരന്‍ പഠിപ്പിച്ചതുപോലെ, യൂറോപ്പിലോ അമേരിക്കയിലോ പോയി പഠിപ്പിക്കുകയാണെന്നു വിചാരിച്ചോളൂ. അവിടെ ഇംഗ്ലീഷ് ഭാഷ മാത്രമല്ല നമ്മള്‍ എടുക്കുന്നത്. അവിടെ പറയുന്ന ദൃഷ്ടാന്തങ്ങള്‍ പോലും അവിടുത്തെ സമൂഹത്തിനു സ്വീകാര്യമായിരിക്കണം. അടിസ്ഥാനാശയത്തില്‍ ഒരു വ്യതിചലനവുമില്ലാതെ, അവിടുത്തെ സമൂഹത്തിന് ഉള്‍ക്കൊള്ളാന്‍ കഴിയുന്ന തലത്തില്‍ അവതരിപ്പിച്ചാലേ അവര്‍ അതിനെ സ്വീകരിക്കൂ. അതു ബുദ്ധിയാണ്. അതിനെ പാപ്പരത്തം എന്നു പറയരുത്. കമ്മ്യൂണിസ്റ്റ്- മാര്‍ക്സിസ്റ്റ് ചിന്താധാരകള്‍ ഭാരതത്തില്‍ പ്രചരിച്ചത് ഭാരതീയമായ ബിംബങ്ങളുടെയും സങ്കല്‍പങ്ങളുടെയും മഹത്വം അംഗീകരിക്കാത്ത രീതിയിലായിരുന്നു. പ്രത്യേകിച്ചും കേരളത്തില്‍ ക്ഷേത്രങ്ങളെയും ക്ഷേത്രാചാരങ്ങളെയും വേദ, വൈദികചിന്തകളെയും മഹാത്മാക്കളെയുമൊക്കെത്തന്നെ ഇകഴ്ത്തിയും പുരോഗമനത്തിന് അനനുയോജ്യങ്ങള്‍ എന്ന രീതിയില്‍ അവതരിപ്പിച്ചുംകൊണ്ടുാണ് ഈ ചിന്താധാരകള്‍ വ്യാപിച്ചത്. എന്നാല്‍ ആ പദ്ധതികളിലൂടെ മാത്രം വിജയിക്കാനാവുന്നില്ലെന്ന തിരിച്ചറിവിനാലാകണം, അഥവാ ബുദ്ധികേന്ദ്രങ്ങളില്‍ വരുന്ന വിചാരവ്യതിയാനങ്ങള്‍ക്ക് അനുസൃതമായിട്ടാവണം, ശ്രീനാരായണഗുരുസ്വാമികള്‍, ചട്ടമ്പിസ്വാമികള്‍, വിവേകാനന്ദ സ്വാമികള്‍ തുടങ്ങിയ മഹാത്മാക്കളെയൊക്കെ സ്വീകരിക്കാനും ഉയര്‍ത്തിക്കാണിക്കാനും ആരംഭിച്ചു. ഇന്നലെ സ്വീകരിച്ചിട്ടില്ലല്ലോ. വേണ്ടെന്നേ. അതുകൊണ്ട് ഇന്നു സ്വീകരിച്ചുകൂടെന്നില്ലല്ലോ. ഇന്നലെ എനിക്കു വികാസം കുറവായിരുന്നു. അതുകൊണ്ട്, ഇന്നനിക്കു വികസിച്ചൂകൂടേ? ഇന്നലെ എതിര്‍ത്തുപറഞ്ഞു. വിവേകാനന്ദസ്വാമി ജീവിക്കാന്‍ വകയില്ലാത്തതുകൊണ്ടു സന്ന്യസിച്ചു എന്നും മറ്റും പറഞ്ഞു. ഇന്നു പഠിച്ചപ്പോള്‍ വിവേകാനന്ദസ്വാമികളെ അംഗീകരിക്കണമെന്നു തോന്നി. അംഗീകരിച്ചാലെന്താണു കുഴപ്പം- പഠിച്ചിട്ടാണെങ്കില്‍! ഞാന്‍ പറയുന്നതു ലോകം സ്വീകരിക്കണമെങ്കില്‍ വിവേകാനന്ദസ്വാമികളെ അംഗീകരിക്കണം എന്നതുകൊണ്ടാണു വിവേകാനന്ദ സ്വാമികളെ സ്വീകരിക്കുന്നത് എന്നാണെങ്കില്‍ പാപ്പരത്തമാണ്. എന്നാല്‍, ഉള്‍ക്കൊണ്ടുകൊണ്ടു സ്വീകരിച്ചാല്‍ നല്ലതല്ലേ? ഇതുപോലെ ശ്രീനാരായണഗുരുദേവന്‍ ഒട്ടും സ്വീകാര്യനല്ലായിരുന്നു; ഈ അടുത്ത കാലം വരെ. ഇപ്പോള്‍ സ്വീകാര്യനായിരിക്കുന്നു. അത് ആശയം ഉള്‍ക്കൊണ്ടുവന്ന പരിവര്‍ത്തനമാണെങ്കില്‍ നല്ലതാണ്. അതല്ല, മിഥ്യാധാരണകൊണ്ടാണെങ്കില്‍ പാപ്പരത്തമാണ്. ഒരു സമൂഹത്തിന് ഒരാശയം കൊടുക്കുന്ന സമയത്തു കേവലം ബാഹ്യങ്ങളായ അനുവര്‍ത്തനങ്ങളെ ചെയ്തിട്ടു കാര്യമില്ല. ഒരു കയ്പുള്ള മരുന്ന് മധുരമുള്ള മരുന്നിന്റെ കുപ്പിയിലാക്കി കൊടുത്തിട്ടു പ്രയോജനമില്ല. നേരെ മറിച്ച് ആ മധുരത്തെ ചേര്‍ത്തുകൊടുത്താല്‍ തരക്കേടില്ല. അതാണു നേരത്തേ പറഞ്ഞ ആശയം. പക്ഷേ, ചേര്‍ക്കാന്‍ പറ്റുന്നതേ ചേരൂ. അല്ലാത്തതു ചേരില്ല. അപ്പോള്‍ അവിടെ സിന്‍തസിസ് എന്ന പ്രക്രിയ നടക്കുന്നുണ്ടെങ്കില്‍ സന്തോഷമാണ്. അല്ല സ്വീകരിക്കപ്പെടാന്‍വേണ്ടി കുപ്പി മാത്രം മാറ്റിയിട്ടാണെങ്കില്‍ അത് അസ്വീകാര്യമാണ്. ഇതില്‍ ഏതെന്നുള്ളതു വിചാരം ചെയ്യുക. അതുകൊണ്ടു പ്രത്യക്ഷത്തില്‍ കാണുന്ന മാത്രയില്‍ തെറ്റു പറഞ്ഞുകൂടാ. ഉദാഹരണത്തിന്, മഹാത്മാഗാന്ധിയെക്കുറിച്ച് ''ഗാന്ധി സന്ന്യാസി ഇന്ത്യ മാന്തിപ്പുണ്ണാക്കി'' എന്ന മുദ്രാവാക്യമുയര്‍ത്തി ഗാന്ധിയെ തിരസ്‌കരിച്ചവര്‍ തന്നെ ഇന്നു ഗാന്ധിയുടെ ആശയങ്ങള്‍ പ്രായോഗികമാണെും രാഷ്ട്രനന്മയ്ക്ക് ഉതകുന്നതാണെന്നും മനസ്സിലാക്കിയാല്‍ അതിലെന്താണു തെറ്റ്? അപ്പോള്‍ ഗാന്ധിദിനം കൊണ്ടാടുന്നതില്‍ എന്താണു തെറ്റ്? ഗാന്ധിസ്മൃതിദിനം കൊണ്ടാടുന്നതില്‍ തെറ്റില്ല. തിരിച്ചറിവില്‍നിന്നാണു പരിവര്‍ത്തനമെങ്കില്‍ തീര്‍ച്ചയായും നല്ലതാണ്. അല്ലെങ്കിലോ? അതു ദോഷവും. കേവലം പുറത്തേക്കു മാത്രം കാണിക്കുന്നതാണെങ്കില്‍ അത് അര്‍ധകുക്കുടപാകന്യായം (പകുതി കോഴിയെ കറിവെച്ചുകഴിക്കുകയും പകുതി മുട്ടയിടാന്‍വേണ്ടി എടുത്തുവെക്കുകയും ചെയ്യല്‍) പോലെ അസ്വീകാര്യമാണ്. ഉള്‍ക്കൊണ്ടിട്ടാണെങ്കില്‍ നല്ലതാണ്. എപ്പോഴും വിചാരശീലന്മാര്‍ക്കു പരിവര്‍ത്തനം വരും, വരണം.

ഇക്കാര്യത്തില്‍ ക്രിസ്ത്യന്‍, ഹിന്ദു, മുസ്ലീം എന്നൊന്നും ഭേദം കല്‍പിക്കേണ്ടതില്ല. എല്ലാ സമാജങ്ങളിലുംതന്നെ സേവാഭാവത്തോടെ പ്രവര്‍ത്തിക്കുന്ന വ്യക്തികളും പ്രസ്ഥാനങ്ങളുമുണ്ടു താനും. എന്നിരുന്നാലും സംഘടിതമതം എന്ന രീതിയില്‍ ആതുരസേവാരംഗത്തും വിദ്യാഭ്യാസരംഗത്തും മറ്റു സേവാമേഖലകളിലും ക്രിസ്ത്യന്‍ മിഷനറിമാര്‍ ഒട്ടധികം പ്രവര്‍ത്തിക്കുന്നുണ്ട് എന്നത് ഒരു വസ്തുതയാണ്. നൂറ്റാണ്ടുകളായുള്ള അനുഭവപരിചയവും സേവാപ്രവര്‍ത്തനത്തിന് അടിസ്ഥാനപരമായിത്തന്നെ പ്രാധാന്യം കൊടുത്തുകൊണ്ടുള്ള സഭകളുടെ വ്യവസ്ഥയും മറ്റും ക്രിസ്ത്യന്‍ മിഷനറി പ്രവര്‍ത്തകര്‍ക്കു വളരെയധികം പ്രവര്‍ത്തിക്കുന്നതിന് ഇടം നല്‍കുന്നുണ്ട്. പൊതുവേ ഹിന്ദുസമൂഹത്തില്‍ സാമാജികമായ സേവാപ്രവര്‍ത്തനങ്ങള്‍ വളരെ കുറവു തന്നെയായിരുന്നു. അങ്ങേയറ്റത്തെ ത്യാഗികളും ജനസേവകരുമായ വ്യക്തികളുടെ ജീവിതമാതൃകകള്‍ എന്നും പ്രകാശിക്കുന്നവയായി ഉണ്ടെങ്കിലും സമാജം എന്ന നിലയ്ക്കു സേവാപ്രവര്‍ത്തനം കുറവു തന്നെയാണ്. ഇതൊരു സംഘടിത മതമല്ലെന്നതാണു മുഖ്യകാരണം. എന്നാല്‍ ഈ അടുത്തകാലത്തായി ഒട്ടനേകം ആചാര്യന്മാരുടെയും സംഘടനകളുടെയും പ്രവര്‍ത്തനഫലമായി ഹിന്ദുസമൂഹത്തിലും ഇത്തരം സേവാപ്രവര്‍ത്തനങ്ങള്‍ ഉയര്‍ന്നുവരുന്നുണ് എന്നതു കാണാതിരിക്കരുത്. എത്രയോ പേര്‍ വളരെയധികം നിഷ്‌കാമഭാവത്തോടെ സേവാപ്രവര്‍ത്തനങ്ങളില്‍ വ്യാപരിക്കുന്നുണ്ട്. എന്നാല്‍, ഹിന്ദുസമൂഹത്തില്‍ ഒരു സേവനവും നടക്കുന്നില്ല എന്ന ഒരു ധാരണ എങ്ങനെയൊക്കെയോ നമ്മുടെ സമൂഹത്തിലുണ്ട്. ഏതാനും വര്‍ഷങ്ങള്‍ക്കു മുന്‍പ് ഒരു വലിയ ചടങ്ങില്‍ ഹിന്ദുസമൂഹത്തില്‍ ഒരു സേവനവും നടക്കുന്നില്ലെന്നു ചിലര്‍ പ്രസംഗിച്ചു. സേവനം മുഴുവന്‍ ക്രിസ്ത്യന്‍ സമൂഹത്തിലേ നടക്കുന്നുള്ളൂ എന്നും പറയപ്പെട്ടു. ഇത് കേട്ട ചില വിദ്വാന്മാര്‍ ഇക്കാര്യം ദയാനന്ദ സരസ്വതി സ്വാമിയുമായി ചര്‍ച്ച നടത്തി. സ്വാമി പറഞ്ഞു: ''ഹിന്ദുമതത്തില്‍ ആരും ആരെയും സേവിക്കുന്നതു മതം മാറ്റാനല്ല. മതം മാറ്റുകയെന്ന ലക്ഷ്യം നമ്മുടെ സേവനത്തിനില്ല. നമുക്ക് ആര്‍ക്കും ഒന്നും പ്രദര്‍ശിപ്പിക്കാനില്ല. പക്ഷേ, സമാജത്തില്‍ ഇത്തരം മിഥ്യാധാരണങ്ങള്‍ വളരാന്‍ അനുവദിച്ചുകൂടാ. അതുകൊണ്ട് നാം ഇന്ന കാര്യങ്ങളൊക്കെ ചെയ്യുന്നുവെന്നു സമൂഹത്തെ കാണിക്കുകതന്നെ വേണം. അതു സമാജത്തിന് കൂടുതല്‍ ആത്മവിശ്വാസം പകരും'' - അങ്ങനെ തമിഴ്നാട്ടില്‍ ''together we serve'' എന്ന പേരില്‍ ഒരു കൂട്ടായ്മ ഉണ്ടായി. അതിന്റെ ആഭിമുഖ്യത്തില്‍ എല്ലാ വര്‍ഷവും അനേകശതം സ്റ്റാളുകളുള്ള ഹിന്ദു ഫെയര്‍ നടക്കുന്നുണ്ട്. നാം എന്തു സേവനം ചെയ്യുന്നുവെന്നു സമൂഹത്തെ അറിയിക്കുക മാത്രമാണ് ഈ പ്രദര്‍ശനത്തിന്റെ ഉദ്ദേശ്യം. ലക്ഷക്കണക്കിനു പേരാണ് ആ സ്റ്റാളുകള്‍ സന്ദര്‍ശിച്ച് ആത്മാഭിമാനത്തോടുകൂടി മടങ്ങിയത്. അതില്‍ അനാഥശവങ്ങള്‍ എടുത്തുകൊണ്ടുപോയി വൈദികാചാരപ്രകാരം ദഹിപ്പിക്കുന്ന ഒരു മുത്തശ്ശനും മുത്തശ്ശിയും ഉള്‍പ്പെടും. ദരിദ്രര്‍ക്കും നിരാലംബര്‍ക്കുമിടയില്‍ പ്രവര്‍ത്തിക്കുന്നവരുടെ എത്രയോ സ്റ്റാളുകള്‍! പ്രമുഖ ആശ്രമങ്ങളുടെയും മറ്റും സ്റ്റാളുകളും ഉണ്ടാകും. സമാജത്തിനെ അറിയിക്കാന്‍ ഇത്തരം പ്രദര്‍ശനങ്ങള്‍ അനിവാര്യമാണ്. ഹിന്ദുവിന്റെ കുഴപ്പമിതാണ്. ചെയ്യായ്കയല്ല; പക്ഷേ, ചെയ്യുന്നത് ആരും അറിയുന്നില്ല. ഒന്നും നടക്കുന്നില്ല എന്നു പറഞ്ഞുകൊണ്ടിരിക്കുകയാണ്. എവിടെ ചെന്നാലും അവന്‍ പിന്നോക്കം പിന്നോക്കം പോകുകയാണ്. ഒരു പരിപാടിക്ക് കുറേ സീറ്റുകളുണ്ടെങ്കില്‍ പിന്നില്‍പ്പിന്നിലാണ് ആദ്യം പോയിരിക്കുക. പിന്‍സീറ്റുകള്‍ നിറയുന്ന മുറയ്ക്കേ മുന്നിലേക്കിരിക്കൂ. ഈ മനോഭാവം മാറണം. നമ്മള്‍ പലതും ചെയ്യുന്നുണ്ട്. ഇനി ഏറെയേറെ ചെയ്യാനുമുണ്ട്. സഹകരിച്ചു ചെയ്യണം. ഏകത എല്ലാ മേഖലകളിലും പ്രകടമാകണം. ഇല്ല, ഇല്ല എന്നു പറയരുത്. ഇല്ല എന്നു പറഞ്ഞതുകൊണ്ടു പ്രയോജനമില്ല. ഉണ്ടാക്കണം. ഉണ്ടാക്കാന്‍ ഞാന്‍ എന്തുചെയ്യുന്നുവെന്നു ചിന്തിക്കുക.

ആജ്ഞാപിക്കാന്‍ നമ്മള്‍ ആരുമല്ല. ആജ്ഞാപിക്കപ്പെട്ടിട്ടല്ല ആരുംതന്നെ എന്തെങ്കിലും കര്‍മത്തെ ചെയ്യുകയോ ചെയ്യാതിരിക്കുകയോ വേണ്ടത്. തിരിച്ചറിവില്‍നിന്നാണ് എല്ലാ ചെയ്തികളും വരേണ്ടത്. അപ്പോള്‍ തിരിച്ചറിവു നല്‍കുകയാണു നമ്മുടെ കര്‍ത്തവ്യം. തിരിച്ചറിവു ലഭിക്കുന്നതാകട്ടെ, ശാസ്ത്രത്തില്‍നിന്നാണ്. നമ്മള്‍ പരമാവധി ഇതു പ്രചരിപ്പിക്കുന്നുണ്ട്. അതുകൊണ്ടെന്തു കാര്യം എന്നു നോക്കണ്ടതില്ല. ചെയ്യേണ്ടതു ചെയ്തുകൊണ്ടിരിക്കുക, അതുമതി. ഇനി, ഹിംസയെ സംബന്ധിച്ചു പറയുകയാണെങ്കില്‍, ഗോമാതാവിനെപ്പോലും നമ്മള്‍ വെറുതെ വിടുന്നില്ല. എല്ലാറ്റിനെയും പിടിച്ചുതിന്നുകയാണ്. മാംസഭുക്കുകളായ ജന്തുക്കളുടെ സ്വഭാവമാണു ഭക്ഷണത്തിനായി ജീവികളെ കൊല്ലുക എന്നത്. എന്നാല്‍ കൊല്ലാനായിട്ട് ജീവികളെ ഉണ്ടാക്കിവളര്‍ത്തുന്നവനായി മാറിയിരിക്കുകയാണു മനുഷ്യന്‍. ഇതെന്തൊരു വൈചിത്ര്യം? കണ്ണില്‍ക്കണ്ട ഒന്നിനെയും വെറുതെ വിടാതെ തിന്നുന്നവയാണ് പന്നിയും കോഴിയുമൊക്കെ. എന്തെല്ലാം അഴുക്കും മാലിന്യങ്ങളും ഉണ്ടോ അവയൊക്കെ വൃത്തിയാക്കുന്നവരാണു പന്നിയും കോഴിയും. ഇവരെയും കൊന്നുതിന്നു വൃത്തിയാക്കുന്നവന്‍ മനുഷ്യന്‍- എന്തു കഥ! മാംസാഹാരികളായ എല്ലാ ജന്തുക്കളും- അതു സിംഹമാവട്ടെ, കടുവയാവട്ടെ, വിശക്കുമ്പോള്‍ മാത്രം ഇരപിടിക്കുന്നവയാണ്. എന്നാല്‍, മനുഷ്യന്‍ മറ്റു ജീവികളെ കൊന്നുതിന്നുന്നതിനു വിശപ്പുമായി ഒരു ബന്ധവുമില്ല. ഒന്നാലോചിച്ചുനോക്കൂ. ഈ ഗോമാതാവിന്റെ ശാപം ഒന്നുമതി നമ്മള്‍ സമൂലം നശിക്കാന്‍. കഴിഞ്ഞ ദിവസം ഒരാള്‍ ചോദിച്ചു: സ്വാമീ, സസ്യങ്ങള്‍ക്കു ജീവനില്ലേ? എന്നിരിക്കേ അതു ഭക്ഷിക്കാമോ? നമ്മള്‍ മറുപടിയായി ചോദിച്ചു. ഓഹോ, ഒരു ചീരയുടെ കഴുത്തു നുള്ളിയാല്‍ രണ്ടു മുളയ്ക്കുന്നു. ഒരു കോഴിയുടെ തല നുള്ളിയാല്‍ മറ്റൊന്നു മുളയ്ക്കുന്നതു കാണുന്നില്ല. ഒരു മരക്കൊമ്പു വെട്ടിയാല്‍ അഞ്ചാറു കൊമ്പുണ്ടാവും പുതുതായിട്ട്. പക്ഷേ, ഒരു പശുവിന്റെ കഴുത്തു വെട്ടിയാലോ? സസ്യങ്ങളിലും ജന്തുക്കളിലും ജീവന്റെ പ്രകടീകരണത്തില്‍ ഭേദമുണ്ടെന്നറിയുക. എങ്ങനെയെങ്കിലും ഈ ഹിംസ ഒന്നില്ലാതാക്കുക.

സന്ധ്യാദീപം തെളിയിക്കുന്നതു വൈദികമായ (വേദാധിഷ്ഠിത) സംസ്‌കൃതിയാണ്. ഇതു യജ്ഞകേന്ദ്രീകൃതമാണ്. യജ്ഞത്തില്‍ ആരംഭിച്ചു യജ്ഞത്തിലൂടെ വികസിച്ചു യജ്ഞത്തില്‍ അവസാനിക്കുന്നതായിട്ടാണു ജീവിതത്തെ വേദം നോക്കിക്കാണുന്നത്. എല്ലാം യജ്ഞമാണ്. അതുകൊണ്ടുതന്നെ നിത്യം അഗ്നിഹോത്രം ചെയ്യുന്നവരുടെ അഥവാ, യാജ്ഞികമായ വീക്ഷണം പുലര്‍ത്തുന്നവരുടെ അവശ്യകര്‍ത്തവ്യങ്ങളില്‍ പെട്ടതാണ് ഇരുസന്ധ്യകളിലുമുള്ള ലളിതമായ അഗ്നിഹോത്രം. പ്രഭാതസന്ധ്യയിലും സായംസന്ധ്യയിലും അഗ്നിഹോത്രം ചെയ്യുക എന്നത് വൈദികസംസ്‌കൃതിയില്‍ വീടുകളില്‍ അവശ്യം നടക്കേണ്ടതാണ്. കാലക്രമേണ ഇതില്‍ പല വീഴ്ചകളുമുണ്ടായി. അങ്ങനെ നിത്യാഗ്നഹോത്രമെന്നതു ചുരുങ്ങിച്ചുരുങ്ങി വിളക്കു കത്തിക്കുക മാത്രം ചെയ്യുന്നതിലേക്കു ചുരുങ്ങി. അതെങ്കിലും നിലനിന്നാല്‍ മതിയായിരുന്നു. എല്ലാ വീടുകളിലും ഇരുസന്ധ്യകളിലും ദീപം തെളിയിക്കുക. കാലത്ത് എപ്പോള്‍ വിളക്കു തെളിയിക്കണമെന്നു ചോദിച്ചാല്‍ പ്രഭാതസന്ധ്യയില്‍ ആയിക്കോട്ടെ, വിരോധമില്ല. ഉദയത്തിനു മൂന്നു മണിക്കൂര്‍ മുമ്പ് മുതല്‍ ദീപം തെളിയിക്കാം. അതിനു മുമ്പു പാടില്ല. കാരണം അതു രാത്രികാലമാണ്. ഉദയത്തിന് ഏഴര നാഴിക മുമ്പ് മുതല്‍ക്ക് ബ്രാഹ്മയാമമാണ്. അവിടുന്നിങ്ങോട്ടുള്ള ഏതു സമയത്തും ആവാം. എന്നാല്‍ ഒരു കാരണവശാലും പ്രഭാതസന്ധ്യ പിന്നിട്ട ശേഷം ദീപം തെളിയിക്കരുത്. പ്രഭാതസന്ധ്യ എന്നാല്‍ ഉദയത്തിന് ഒരു നാഴിക മുമ്പു മുതല്‍ ഒരു നാഴിക പിമ്പുവരെയുള്ള സമയമാണ്. ഉദയത്തിന് 24 മിനുട്ട് മുമ്പെങ്കിലും വിളക്കു കത്തിക്കണം. സായംസന്ധ്യയും അങ്ങനെത്തന്നെ: അസ്തമയത്തിന് ഒരു നാഴിക മുമ്പു മുതല്‍ ഒരു നാഴിക പിമ്പുവരെയുള്ള സമയം. പൂര്‍വാഹ്നവും മധ്യാഹ്നവും സന്ധിക്കുന്നത് ഒരു സന്ധ്യയാണ്. വേറെയും സന്ധ്യകളുണ്ട്. ഇത്തരം സന്ധ്യകളില്‍ ദീപം തെളിയിക്കുന്ന പതിവില്ല. പ്രഭാതസന്ധ്യയിലും സായംസന്ധ്യയിലും ദീപം ശ്രദ്ധാപൂര്‍വം യജ്ഞഭാവനയോടെ തെളിയിക്കുക. അന്ധകാരം എന്റെ വീട്ടില്‍നിന്നും അകലേണമേ, എന്നെ പ്രകാശത്തിലേക്കു നയിക്കേണമേ എന്ന സങ്കല്‍പത്തോടും പ്രാര്‍ഥനയോടുംകൂടി ദിവസവും ദീപം തെളിയിക്കുക.

ഇവിടെ അഹിന്ദുക്കളുടെ ക്ഷേത്രപ്രവേശനമാണ് വിഷയം. കത്തിവെക്കല്‍ നമുക്കു രണ്ടാമതു ചിന്തിക്കാം. ആരാണ് ക്ഷേത്രത്തില്‍ പ്രവേശിക്കേണ്ടത്? ക്ഷേത്രോപാസനാസമ്പ്രദായത്തില്‍ വിശ്വസിക്കുന്ന ആള്‍. ഈശ്വരനില്‍ വിശ്വസിക്കുന്നവരൊക്കെയും ക്ഷേത്രത്തില്‍ പോകേണ്ട ആവശ്യമില്ല. കാരണം ഈശ്വരോപാസനയ്ക്ക് വിവിധങ്ങളായ മാര്‍ഗങ്ങള്‍ ആചാര്യന്മാര്‍ പറഞ്ഞുതന്നിട്ടുണ്ട്. ക്ഷേത്രോപാസനാസമ്പ്രദായത്തില്‍ വിശ്വസിക്കുകയും അതിനു വേണ്ടതായ ആചാരമര്യാദകള്‍ ജീവിതത്തില്‍ പുലര്‍ത്തുകയും ചെയ്യുന്ന ആളാണ് ക്ഷേത്രത്തില്‍ പോകേണ്ടത്. അത് സാമാന്യയുക്തികൊണ്ട് ആര്‍ക്കും മനസ്സിലാക്കാവുന്ന വിഷയമാണ്. താന്‍ ക്ഷേത്രത്തിലും ക്ഷേത്രാരാധനാസമ്പ്രദായത്തിലും വിശ്വസിക്കുന്നുവെന്നും ക്ഷേത്രോപാസനയ്ക്ക് ആവശ്യമായ നിയമങ്ങളെ താന്‍ ജീവിതത്തില്‍ പരിപാലിക്കുന്നുവെന്നും സ്വയം ബോധമുള്ള ആളും വേണ്ടിവന്നാല്‍ അതു ക്ഷേത്രപ്രവര്‍ത്തകരെ ബോധിപ്പിക്കാന്‍ സന്നദ്ധനായ ആളും ആണല്ലോ ക്ഷേത്രത്തില്‍ പ്രവേശിക്കേണ്ടത്? തീര്‍ച്ചയായും. അല്ലാത്തവര്‍ ക്ഷേത്രത്തില്‍ പ്രവേശിക്കേണ്ട ആവശ്യമില്ല. അപ്പോള്‍, ക്ഷേത്രസമ്പ്രദായത്തിലുള്ള വിഗ്രഹോപാസനാരീതി അസംബന്ധവും ഹീനവും പാപവും നിന്ദ്യവുമാണ് എന്നൊക്കെ വിശ്വസിക്കുകയും പ്രചരിപ്പിക്കുകയും ചെയ്യുന്ന ഒരാള്‍ എന്തിനു ക്ഷേത്രത്തില്‍ പോകണം? ഈശ്വരനെ സംബന്ധിച്ച് നാമപ്രതീകങ്ങളും രൂപപ്രതീകങ്ങളും സര്‍വത്ര സ്വീകരിക്കപ്പെട്ടിട്ടുണ്ട്. അവ പ്രതീകങ്ങള്‍ മാത്രം. അതിലൂടെ ലക്ഷീകരിക്കപ്പെടുന്ന തത്ത്വമാണ് ആത്യന്തികമായത്. ആ നിലയ്ക്ക് ഏതു പ്രതീകത്തിലൂടെയും ലക്ഷീകരിക്കപ്പെടുന്നത് ഒരേ തത്ത്വമാണ്; ഭിന്നമല്ല. ഇത് അംഗീകരിക്കാതെ തങ്ങള്‍ പറയുന്ന നാമ/രൂപ/ഭാവങ്ങളില്‍ ഉപാസിക്കപ്പെടുന്നതുമാത്രമാണ് പരമമായതെന്നും അതിനോട് മറ്റൊന്നിനെ കൂട്ടിക്കലര്‍ത്തുന്നതു നിന്ദ്യമാണെന്നും വിശ്വസിക്കുന്ന ഒരാള്‍ ക്ഷേത്രത്തില്‍ പോകേണ്ടതില്ല; പോവുകയുമില്ല. അതുകൊണ്ട് ഒരു ഇസ്ലാംമതവിശ്വാസി വേണ്ടത് അയാളുടെ വിശ്വാസങ്ങളെ വേണ്ടുംവണ്ണം പാലിച്ചുകൊണ്ട്, അതില്‍പ്പറയുന്ന ആചരണങ്ങളെ ജീവിതത്തില്‍ പൂര്‍ണമായ ശ്രദ്ധയോടെ ചെയ്തുകൊണ്ട് അയാളുടേതായ വിശ്വാസപ്രമാണങ്ങളോട് നീതി പുലര്‍ത്തുകയാണ്. ഇതുപോലെതന്നെ പിതാവ്- പുത്രന്‍ - പരിശുദ്ധാത്മാവ് എന്ന ത്രിത്വവിശ്വാസം പിന്തുടരുന്ന ഒരാള്‍ ആ ഉപാസനയില്‍ ശുദ്ധമായ ഭാവത്തോടുകൂടി പോവുകയാണ് വേണ്ടത്. അല്ലാതെ അതില്‍നിന്നു ഭിന്നമായ ക്ഷേത്രോപാസനയിലേക്ക് അയാള്‍ പോകുന്നുവെങ്കില്‍, അയാള്‍ക്ക് അതിലുമുറപ്പില്ല, ഇതിലുമുറപ്പില്ല എന്നുവേണം കരുതാന്‍. ഇത് അതതു മതഗ്രന്ഥങ്ങളുടെ പ്രമാണമനുസരിച്ചു ചിന്തിച്ചാല്‍ മനസ്സിലാക്കാവുന്നതാണ്. അതുകൊണ്ട്, അഹിന്ദുക്കള്‍ക്കും ഹൈന്ദവക്ഷേത്രങ്ങളില്‍ പ്രവേശിക്കാമെന്നു പറയുന്നത് അവരുടെ വിശ്വാസത്തില്‍ (സ്വയം) കത്തിവെക്കുന്നതിനു തുല്യമല്ലേ എന്ന ചോദ്യം അല്പമൊന്നു മാറ്റിപ്പറയേണ്ടതാണ്. ആരും അവരെ ബലപൂര്‍വകം ഉപാസിപ്പിക്കുന്നതല്ല. സ്വമേധയാ ക്ഷേത്രോപാസനാസമ്പ്രദായത്തെ പാലിച്ചുകൊണ്ട് ശ്രദ്ധയോടും ഭക്തിയോടുംകൂടി ക്ഷേത്രങ്ങളില്‍ ആരാധിക്കുന്നുവെങ്കില്‍, താന്‍ പുലര്‍ത്തിപ്പോന്ന ആചാരരീതി തന്നെ രക്ഷിക്കാന്‍ അപര്യാപ്തമാണെന്ന ഉത്തമബോധം കൊണ്ട് അയാള്‍ സ്വയം ക്ഷേത്രോപാസനാസമ്പ്രദായത്തെ സ്വീകരിച്ചതാണ്.

വളരെ മുമ്പ്, ഇന്നത്തെ തരത്തിലുള്ള യന്ത്രസംവിധാനങ്ങളോ യാത്രാസൗകര്യമോ ഒന്നും ഇല്ലാതിരുന്ന കാലഘട്ടത്തില്‍ ഹരിദ്വാര്‍ വരെ തീവണ്ടി, അവിടന്നങ്ങോട്ട് കാല്‍നടയൊക്കെയായി തീര്‍ഥയാത്രികര്‍ പോയിക്കൊണ്ടിരുന്ന കാലഘട്ടത്തില്‍ കാലാകമ്പിളിവാല എന്നറിയപ്പെട്ടിരുന്ന മഹാപുരുഷന്‍- മഹാനായ ഒരു സന്ന്യാസിവര്യന്‍- മനസ്സുകൊണ്ടു സങ്കല്‍പിച്ചു: ഈ തീര്‍ഥയാത്രികര്‍ക്കൊക്കെ സുഖമായി പോകാന്‍തക്ക വിധത്തില്‍ സംവിധാനമുണ്ടാക്കണമെന്ന്. ഓരോ ദിവസവും എവിടെയൊക്കെ വിശ്രമിക്കണമോ അവിടെയൊക്കെ വിശ്രമകേന്ദ്രങ്ങള്‍ ഉണ്ടാക്കണം. യാത്രികര്‍ക്കു ഭക്ഷണം ഇല്ലാതാവരുത്. ഇത്രയും കഷ്ടപ്പെട്ടു തണുത്തുവിറച്ചു നടക്കുന്ന സമയത്തു വിശ്രമിക്കാന്‍ സംവിധാനമുണ്ടായിരിക്കണമെന്നും അദ്ദേഹം സങ്കല്‍പിച്ചു. ഇന്നൊരു പൊതുകാര്യം മുന്നോട്ടുവെച്ചാല്‍ പൊതുവേ സമൂഹം കുറേയൊക്കെ സഹകരിക്കും. അക്കാര്യത്തില്‍ അവബോധം ഇന്നുണ്ട്. പക്ഷേ, അന്നത്തെക്കാലം ഓര്‍മിക്കുക. ഒരൊന്നര നൂറ്റാണ്ട് മുമ്പാണ്. അന്നത്തെ കാലത്ത് ഇത്തരം പൊതുകാര്യങ്ങള്‍ക്കു ജനങ്ങള്‍ സഹകരിക്കുകയെന്നതു വളരെ പ്രയാസമാണ്. സ്വാമിജി വലിയ വലിയ സമ്പന്നന്മാരുടെ അടുക്കല്‍ പോയി പണം പിരിക്കാന്‍ തുടങ്ങി. എത്ര കൊടുത്താലും തൃപ്തിയാകില്ല. പിന്നെയും ചോദിക്കും, പിന്നെയും ചോദിക്കും. ഇതുകണ്ട് അടുത്ത ശിഷ്യന്മാര്‍- അന്തരംഗശിഷ്യന്മാര്‍ വരെ പറഞ്ഞു: നമ്മുടെ സ്വാമിജി ഇപ്പോള്‍ മാറിത്തുടങ്ങി, കെട്ടോ. മാറിപ്പോയി! ഇപ്പോള്‍ പണ്ടത്തെ ആളേ അല്ല. പണം, പണമെന്ന ആഗ്രഹമേ ഉള്ളൂ! പണത്തിനുവേണ്ടി മാത്രം നടക്കുകയാണ്. ഏതായാലും ആ ഇച്ഛാശക്തിയും ക്രിയാശക്തിയുംകൊണ്ട് ഹിമാലയത്തില്‍ പ്രധാനപ്പെട്ട തീര്‍ഥാടനകേന്ദ്രങ്ങളിലെല്ലാം തന്നെ തീര്‍ഥയാത്രികര്‍ക്കു വിശ്രമത്തിനുള്ള ആലയങ്ങളുണ്ടാക്കി, അന്നക്ഷേത്രങ്ങളുമുണ്ടാക്കി. ഹരിദ്വാറില്‍നിന്നു മുകളിലോട്ടുപോയാല്‍ ഓരോ 30 കിലോമീറ്റര്‍ പിന്നിടുന്ന സ്ഥലങ്ങളിലും വിശ്രമസങ്കേതങ്ങള്‍ പണിതു. അങ്ങനെ തന്റെ സങ്കല്‍പം പൂര്‍ത്തിയാക്കി. ഈ മഹാത്മാവ് അതുവരെ ധരിച്ചിരുന്നത് ഒരു കറുത്ത കമ്പിളിയാണ്. അതുകൊണ്ടാണ് കാലാകമ്പിളിവാല എന്ന് എല്ലാവരും വിളിച്ചിരുന്നത്. സന്ന്യാസദീക്ഷ സ്വീകരിച്ച ആളാണ്. കാവി കൗപീനത്തിനു മുകളില്‍ കറുത്ത ഒരു കമ്പിളിയാണ് അദ്ദേഹം സ്ഥിരം ധരിക്കുക. തണുപ്പുകാലങ്ങളില്‍ കറുത്ത കമ്പിളികൊണ്ടു തുന്നിയ ഗൗണും ധരിക്കും. തന്റെ ദൗത്യം പൂര്‍ത്തിയായശേഷം ഈ കറുത്ത കമ്പിളിപോലും ഉപേക്ഷിച്ച് നേരെ അങ്ങു ഹിമാലയത്തിലേക്കു കയറിപ്പോകുകയാണ് അദ്ദേഹം ചെയ്തത്. താന്‍ ഉദ്ദേശിച്ച കാര്യം ചെയ്തു; സമൂഹത്തിന് അതു സമര്‍പ്പിച്ചു. അതിന്റെ മുന്നോട്ടുള്ള നടത്തിപ്പിനു ട്രസ്റ്റ് രൂപീകരിച്ചു. ട്രസ്റ്റിന്റെ മുന്നോട്ടുള്ള പ്രവര്‍ത്തനം ഈ വിധമൊക്കെ ആയിരിക്കണമെന്നു വ്യവസ്ഥ ചെയ്തശേഷം അതുവരെ താന്‍ ധരിച്ചിരുന്ന കറുത്ത കമ്പിളിപോലും ഉപേക്ഷിച്ച് പോകുകയാണു ചെയ്തത്. അപ്പോഴാണു ശിഷ്യന്മാരും മറ്റുള്ളവരും മൂക്കത്തു വിരല്‍വെക്കുന്നത്. നമുക്കു മനസ്സിലാക്കാന്‍ പറ്റില്ല, മഹാത്മാക്കളെ. അവര്‍ കാമം അഭിനയിച്ചു എന്നു വരും, ക്രോധം അഭിനയിച്ചു എന്നു വരും. പലതും അഭിനയിച്ചു എന്നു വരും.

സന്തോഷം. ചിരിക്കുക എന്നതാണു മനുഷ്യന്റെ ഏറ്റവും വലിയ അനുഗ്രഹവും കഴിവും മികവുമൊക്കെ. ചിരി- അതാണു പ്രധാനം. എപ്പോഴും ചിരിക്കാനുള്ള കഴിവുണ്ടായാല്‍ നല്ലത്. പക്ഷേ, അതു സ്വാഭാവികമായ ചിരിയാവണം. അല്ലാതെ, തട്ടിപ്പായുള്ള ചിരിയാകരുത്. പഞ്ചമവേദത്തെക്കുറിച്ചാണു ചോദ്യം. പഞ്ചമവേദമെന്ന് ഇതിഹാസപുരാണങ്ങളില്‍ പ്രസിദ്ധമായതു മഹാഭാരതമാണ്. ''മഹാഭാരതം നാമ പഞ്ചമോ വേദഃ'' എന്നു മഹാഭാരതത്തില്‍ത്തന്നെ പറഞ്ഞിട്ടുണ്ട്. മഹാഭാരതം അഞ്ചാമത്തെ വേദമാണ്. ഇതുകൂടാതെ ഭാഗവതം തുടങ്ങിയ പുരാണങ്ങളില്‍ ''ഇതിഹാസ പുരാണാനി പഞ്ചമോ വേദ ഉച്യതേ'' എന്നു പറഞ്ഞിട്ടുണ്ട്. ഇതിഹാസപുരാണങ്ങളെ ചേര്‍ത്ത് അഞ്ചാമത്തെ വേദമെന്നു പറയുന്നു. പ്രണവവേദം എന്നു കേട്ടിട്ടുണ്ട്. പക്ഷേ, അതെന്താണെന്ന് അറിയില്ല. അങ്ങനെയൊരു വേദമുണ്ടെങ്കില്‍, അത് അഞ്ചാമത്തെ വേദമാണെങ്കില്‍, അതും പഠിക്കപ്പെടട്ടെ. ഒരു വിദ്വാനോടു സംസാരിച്ച സമയത്തു സ്ഥപത്യവേദത്തിനു മഹത്വത്തെ കല്‍പിച്ച് അതിനെ പ്രണവവേദം എന്നു വിളിക്കുന്നതായിട്ടു മനസ്സിലാക്കിയിട്ടുണ്ട്. സ്ഥപത്യവേദം അത്യുത്കൃഷ്ടമാണ്. പക്ഷേ, ആയുര്‍വേദം, ധനുര്‍വേദം, സ്ഥപത്യവേദം, ഗാന്ധര്‍വവേദം, അര്‍ഥവേദം- ഈ അഞ്ചിനും ഉപവേദങ്ങളുടെ സ്ഥാനമാണുള്ളത്. അതുകൊണ്ട് ഈ അഞ്ചെണ്ണത്തെയും നമ്മള്‍ അഞ്ചാമത്തെ വേദം, ആറാമത്തെ വേദം എന്നിങ്ങനെ പറയാന്‍ പാടില്ല. എന്നാല്‍, അങ്ങനെ പറയാത്തതുകൊണ്ട് അതിന്റെ മഹിമ കുറയുന്നില്ല. ഏതായാലും സ്ഥപത്യവേദത്തെ പ്രണവവേദമെന്നു പറയുന്ന ഒരു സമ്പ്രദായമുണ്ടെന്നു വിദ്വാന്മാരില്‍നിന്നും മനസ്സിലാക്കാന്‍ സാധിച്ചിട്ടുണ്ട്.

സന്തോഷം. ചിരിക്കുക എന്നതാണു മനുഷ്യന്റെ ഏറ്റവും വലിയ അനുഗ്രഹവും കഴിവും മികവുമൊക്കെ. ചിരി- അതാണു പ്രധാനം. എപ്പോഴും ചിരിക്കാനുള്ള കഴിവുണ്ടായാല്‍ നല്ലത്. പക്ഷേ, അതു സ്വാഭാവികമായ ചിരിയാവണം. അല്ലാതെ, തട്ടിപ്പായുള്ള ചിരിയാകരുത്. പഞ്ചമവേദത്തെക്കുറിച്ചാണു ചോദ്യം. പഞ്ചമവേദമെന്ന് ഇതിഹാസപുരാണങ്ങളില്‍ പ്രസിദ്ധമായതു മഹാഭാരതമാണ്. ''മഹാഭാരതം നാമ പഞ്ചമോ വേദഃ'' എന്നു മഹാഭാരതത്തില്‍ത്തന്നെ പറഞ്ഞിട്ടുണ്ട്. മഹാഭാരതം അഞ്ചാമത്തെ വേദമാണ്. ഇതുകൂടാതെ ഭാഗവതം തുടങ്ങിയ പുരാണങ്ങളില്‍ ''ഇതിഹാസ പുരാണാനി പഞ്ചമോ വേദ ഉച്യതേ'' എന്നു പറഞ്ഞിട്ടുണ്ട്. ഇതിഹാസപുരാണങ്ങളെ ചേര്‍ത്ത് അഞ്ചാമത്തെ വേദമെന്നു പറയുന്നു. പ്രണവവേദം എന്നു കേട്ടിട്ടുണ്ട്. പക്ഷേ, അതെന്താണെന്ന് അറിയില്ല. അങ്ങനെയൊരു വേദമുണ്ടെങ്കില്‍, അത് അഞ്ചാമത്തെ വേദമാണെങ്കില്‍, അതും പഠിക്കപ്പെടട്ടെ. ഒരു വിദ്വാനോടു സംസാരിച്ച സമയത്തു സ്ഥപത്യവേദത്തിനു മഹത്വത്തെ കല്‍പിച്ച് അതിനെ പ്രണവവേദം എന്നു വിളിക്കുന്നതായിട്ടു മനസ്സിലാക്കിയിട്ടുണ്ട്. സ്ഥപത്യവേദം അത്യുത്കൃഷ്ടമാണ്. പക്ഷേ, ആയുര്‍വേദം, ധനുര്‍വേദം, സ്ഥപത്യവേദം, ഗാന്ധര്‍വവേദം, അര്‍ഥവേദം- ഈ അഞ്ചിനും ഉപവേദങ്ങളുടെ സ്ഥാനമാണുള്ളത്. അതുകൊണ്ട് ഈ അഞ്ചെണ്ണത്തെയും നമ്മള്‍ അഞ്ചാമത്തെ വേദം, ആറാമത്തെ വേദം എന്നിങ്ങനെ പറയാന്‍ പാടില്ല. എന്നാല്‍, അങ്ങനെ പറയാത്തതുകൊണ്ട് അതിന്റെ മഹിമ കുറയുന്നില്ല. ഏതായാലും സ്ഥപത്യവേദത്തെ പ്രണവവേദമെന്നു പറയുന്ന ഒരു സമ്പ്രദായമുണ്ടെന്നു വിദ്വാന്മാരില്‍നിന്നും മനസ്സിലാക്കാന്‍ സാധിച്ചിട്ടുണ്ട്.

ഇതിലൊരു ഭീഷണിയും അന്തര്‍ഭവിച്ചിട്ടില്ല. ഇത് ഈ ജന്മത്തില്‍ നന്നായി ജീവിക്കാനുള്ള ഉപദേശമാണെന്നു പറഞ്ഞാല്‍ തീര്‍ച്ചയായും ശരിയാണ് താനും. ഈ ജന്മത്തില്‍ നന്നായി ജീവിക്കണമെന്ന സന്ദേശം നല്‍കാനായി ഈ സിദ്ധാന്തം നമുക്കു സ്വീകരിക്കാം. ''''''''നിന്റെ ഇന്നത്തെ അവസ്ഥയ്ക്കു കാരണക്കാരന്‍ നീ തന്നെയാണ്. നിന്റെ നാളെയുടെ കാരണക്കാരന്‍ ഇന്നത്തെ നീയാണ്. അതുകൊണ്ടു നന്നായി ജീവിച്ചുകൊള്ളൂ.'''''''' -എന്ന ചിന്തയിലൂടെ സ്വന്തം ജീവിതത്തെ വര്‍ത്തമാനകാലത്ത് ശ്രേഷ്ഠമാക്കിത്തീര്‍ക്കുന്നതിനുവേണ്ടിയുള്ള പ്രേരണയാണ് ഒരാള്‍ക്ക് ഇതിലൂടെ ലഭിക്കേണ്ടത്. നമ്മുടെ ഭാവിയെ നാമല്ലാതെ മറ്റാരാണു നിര്‍ണയിക്കുന്നത്? ഇതൊരു വിശ്വാസം മാത്രമല്ലേ എന്ന ചോദ്യത്തിനുള്ള ഉത്തരം വിശ്വാസം മാത്രമാണെന്നു പറയാന്‍ പറ്റില്ലെന്നാണ്. ശാസ്ത്രീയമാണ്, ശാസ്ത്രപ്രമാണത്തിലുള്ളതാണ്. എന്നാല്‍, ശാസ്ത്രീയം എന്നതിന് ഇന്നു ചിലര്‍ കല്‍പിക്കുന്ന അര്‍ഥമല്ല ഇവിടെ ഉദ്ദേശിക്കുന്നതെന്നു തിരിച്ചറിയണം. ശാസ്ത്രീയമെന്നതുകൊണ്ട് അര്‍ഥമാക്കുന്നത് ആചാര്യന്മാര്‍ ശാസ്ത്രങ്ങൡലൂടെ ഉപദേശിച്ചുതന്നത് എന്നാണ്. ശാസ്ത്രസിദ്ധമാണിത്. യുക്തിപൂര്‍വവും മനസ്സിലാക്കാം. ഓരോരുത്തരും സ്വജീവിതത്തെ മാത്രം വിലയിരുത്തിയാല്‍ മതി. നാമാരുംതന്നെ ഒഴിഞ്ഞ കടലാസുമായി ഈ ലോകത്ത് ജനിച്ചുവന്നവരല്ലെന്ന് അപ്പോള്‍ വ്യക്തമാകും. എത്രയോ സംസ്‌കാരങ്ങളുടെ സഞ്ചിതഭാരവുമായിട്ടാണു നാം വന്നത്. ഈ ജന്മത്തില്‍ പഠിച്ചിട്ടില്ലാത്ത വിഷയങ്ങള്‍ നമ്മുടെ നാവിലൂടെ പുറത്തുവരുമ്പോള്‍ കഴിഞ്ഞ ജന്മത്തില്‍ പഠിച്ചതാനാവല്ലേ തരമുള്ളൂ. ഒരു പെട്ടിയില്‍നിന്ന് ഒരു സാധനമെടുക്കണമെങ്കില്‍ ആദ്യം അതവിടെ വച്ചതാണ്. ഒരു കംപ്യൂട്ടറില്‍നിന്ന് ഒരു ഫയല്‍ എടുക്കണമെങ്കില്‍ ആരെങ്കിലും എപ്പോഴെങ്കിലും സേവ് ചെയ്തതിട്ടുണാവേണ്ടേ? കേവലയുക്തിയാണിത്. ഒരച്ഛന്റെയും ഒരമ്മയുടെയും, ഒരേ സാഹചര്യത്തില്‍ വളരുന്ന മക്കളില്‍ എന്തെല്ലാം വൈവിധ്യങ്ങളും വൈചിത്ര്യങ്ങളും കാണപ്പെടുന്നു? ഇവയെല്ലാം കൊണ്ടുവന്നതല്ലാതെ എന്താണ്? അദ്ഭുതപ്പടുത്തുന്ന എത്രയെത്ര വ്യക്തിത്വങ്ങള്‍ നമുക്കുചുറ്റും? നൃത്തത്തില്‍, സംഗീതത്തില്‍, സാഹിത്യത്തില്‍, ശാസ്ത്രത്തില്‍ എന്നുവേണ്ട, വ്യത്യസ്ത മേഖലകളില്‍ അനേക ജന്മാര്‍ജിത സംസ്‌കാരത്തോടുകൂടി വന്നെത്തിയ മഹാന്‍മാരെ നാം കാണുന്നില്ലേ? ജന്മജന്മാന്തരങ്ങളിലൂടെ സഞ്ചയിക്കപ്പെടുന്ന സംസ്‌കാരവിശേഷങ്ങളോടുകൂടിയാണ് ഓരോ ജീവനും ജനിക്കുന്നത് എന്നു മനസ്സിലാക്കുക.

ഒരു കാരണവശാലും ഒഴിവാക്കാന്‍വയ്യാത്ത കര്‍മമായാണു ഭഗവാന്‍ ശ്രീകൃഷ്ണന്‍ ശ്രീമദ് ഭഗവദ് ഗീതയില്‍ തപസ്സിനെ പരിചയപ്പെടുത്തുത്. നമ്മുടെയൊക്കെ ജീവിതത്തില്‍ ഇല്ലാതായിത്തീരുന്നതു തപസ്സാണ്. തപസ്സെന്നു പറയുമ്പോള്‍ വികലമായ ഒരു ധാരണയും നമുക്കുണ്ടാകേണ്ടതില്ല. ചിത്രകഥയും മറ്റും നമുക്കു സമ്മാനിച്ച വികലവീക്ഷണങ്ങളേറെയുണ്ട്. ഒരു പുഴയുടെ തീരത്ത് ഇനിയങ്ങോട്ടു മെലിയാനില്ലാത്തവിധം മെലിഞ്ഞ്, നീണ്ട താടിയും കൈവെക്കാന്‍ മരത്തിന്റെ ഒരു ദണ്ഡും കാഷായവസ്ത്രവുമൊക്കെയായി ഇരിക്കുന്ന ഒരാള്‍. ഇങ്ങനെ ചില ചിത്രങ്ങള്‍ മുത്തശ്ശിമാരും ചിത്രകാരന്മാരുമൊക്കെ നമുക്കു തന്നിട്ടുണ്ട്. അപ്പോള്‍ നാം വിചാരിക്കുന്നതു നമ്മുടെ ജീവിതവുമായി ഒരു ബന്ധവും തപസ്സിനില്ലെന്നാണ്. എന്നാല്‍ അങ്ങനയെല്ല. നമ്മുടെയൊക്കെ ജീവിതം തപസ്സായിരിക്കണം. ശങ്കരാചാര്യസ്വാമികള്‍ ഒരിടത്ത് ''''''''''''''''സ്വവര്‍ണാശ്രമധര്‍മേണ തപസാ'''''''''''''''' എന്നു പറഞ്ഞിരിക്കുതു ശ്രദ്ധേയമാണ്. അവനവന്റെ വര്‍ണാശ്രമധര്‍മത്തെ പാലിക്കുന്നതു തപസ്സാണ്. ഒരു വിദ്യാര്‍ഥി, വിദ്യാര്‍ഥിധര്‍മത്തെ മനസ്സിലാക്കി അതിനനുസരിച്ചു ജീവിക്കുന്നുണ്ടെങ്കില്‍ അതു തപസ്സാണ്. വിദ്യാര്‍ഥിയുടെ ധര്‍മം പഠിക്കുക എന്നതാണ്. പഠിക്കുക, പോരാടുക എന്നതല്ല. ഗൃഹസ്ഥാശ്രമി ഉത്തമമായ ഗൃഹസ്ഥാശ്രമധര്‍മത്തെ പാലിക്കുമ്പോള്‍ അതു തപസ്സാണ്. വിവാഹശേഷം സന്താനോത്പാദന ധര്‍മത്തെ നിര്‍വഹിച്ച് കഠിനാധ്വാനംചെയ്തു കുടുംബത്തെ ഐശ്വര്യവത്തായി സാമ്പത്തികഭദ്രതയോടെ നിലനിര്‍ത്തുന്നത് ഒരു തപസ്സാണ്. ഗൃഹസ്ഥാശ്രമികള്‍ സ്വത്തും മറ്റും വിറ്റുനശിപ്പിക്കാതെ കുടുംബങ്ങളെ ശക്തമാക്കി നിലനിര്‍ത്തണം. നിത്യവും പഞ്ചമഹായജ്ഞങ്ങളെ അനുഷ്ഠിക്കണം. ഓരോ സന്ദര്‍ഭം വരുമ്പോഴും ചെയ്യേണ്ടതെന്തെന്നു തിരിച്ചറിഞ്ഞു ചെയ്യണം. അങ്ങനെ ഗൃഹസ്ഥാശ്രമധര്‍മത്തെ ഭംഗിയായി പരിപാലിച്ചാല്‍ അതു തപസ്സാണ്. വാനപ്രസ്ഥന്‍ ഇില്ലാതെ പോകുന്ന ഒരു വിഭാഗമാണ്. വാനപ്രസ്ഥത്തിനു കാലമായി എന്ന സൂചനകള്‍ (തലനരയ്ക്കല്‍, പല്ലുകൊഴിയല്‍,...) തന്നെ മറച്ചുവെക്കാന്‍ ശ്രമിക്കുന്നവരാണു നാം. എങ്കിലും പറയാം, സൂക്ഷ്മ ഉപാസനകളെ അനുഷ്ഠിച്ച് ചിത്തശുദ്ധിക്കായി പരിശ്രമിക്കുന്നത് വാനപ്രസ്ഥന്റെ തപസ്സാണ്. ആത്മാനുസന്ധാനത്തില്‍ കഴിയുന്നതു സന്ന്യാസിയുടെ തപസ്സാണ്. ഇങ്ങനെ ഓരോ ആശ്രമത്തില്‍പ്പെട്ടവരും അതത് ആശ്രമധര്‍മം നിര്‍വഹിക്കുന്നതു തപസ്സാണ്. ഇതാണ് ''''''''''''''''സ്വവര്‍ണാശ്രമധര്‍മേണ തപസാ'''''''''''''''' എന്ന വാക്യത്തിന്റെ അര്‍ഥം. മറ്റൊരു തലത്തിലിരുന്നു പറഞ്ഞാല്‍ ''''''''''''''''മനസശ്ചേന്ദ്രിയാണാം ച ഹൈ്യകാഗ്ര്യം പരമം തപഃ'''''''''''''''' -മനസ്സിന്റെയും ഇന്ദ്രിയങ്ങളുടെയും ഏകാഗ്രത നേടിയെടുക്കുന്നതിനായി ചെയ്യുന്നതൊക്കെയും തപസ്സാണ്. അപ്പോള്‍, നമ്മുടെ കരണങ്ങളെ ഏകാഗ്രമാക്കാന്‍, ശുദ്ധമാക്കാന്‍ നാം ചെയ്യുന്ന ആചരണങ്ങളൊക്കെ തപസ്സാണ്. ഈ തപസ്സ് വാക്കുകൊണ്ടും മനസ്സുകൊണ്ടും ശരീരംകൊണ്ടും ചെയ്യേണ്ടവയെന്നു വിഭജിക്കപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു.

മനുഷ്യന്‍ മനുഷ്യനായേ ജനിക്കൂ എന്നുപോലും എവിടെയും പറഞ്ഞിട്ടില്ല. പിന്നെങ്ങനെ മലയാളി മലയാളിയായേ ജനിക്കൂ എന്നു പറയും! ഈ ജന്‍മത്തിലെ മനുഷ്യന്‍ അടുത്ത ജന്‍മത്തില്‍ പട്ടിയാകാം, പൂച്ചയാകാം, കൃമിയാകാം, കീടമാകാം, മരമാകാം, മുള്‍ച്ചെടിയാകാം. പുനര്‍ജന്മത്തില്‍ ഹിന്ദു, അഹിന്ദു എന്നൊന്നുമില്ല. ഏതു സംസ്‌കാരത്തെയാണോ ഒരാള്‍ സമാര്‍ജിക്കുന്നത്, അതിനനുസൃതമായ പുനര്‍ജന്മം ലഭിക്കും. ''''യോനിമന്യേ പ്രപദ്യന്തേ ശരീരത്വായ ദേഹിനഃ സ്ഥാണുമന്യേനുസംയന്തി യഥാകര്‍മ യഥാശ്രുതം'''' - എങ്ങനെ ശാസ്ത്രാദിശവ്രണത്തിലൂടെ സംസ്‌കാരം നേടിയെടുത്തോ അതിനനുസരിച്ചുള്ള സ്ഥാനങ്ങള്‍ ലഭിക്കുന്നു. ചിലരാകട്ടെ, വൃക്ഷം തുടങ്ങിയ സ്ഥാവരഭാവങ്ങളില്‍ പുനര്‍ജനിക്കുന്നു. ഇങ്ങനെയാണ് കഠോപനിഷത്തില്‍ വ്യക്തമാക്കുന്നത്. ഭാഷയുടെ ബാഹ്യാഭിവ്യക്തി പുനര്‍ജന്മത്തിന്റെ കാര്യത്തില്‍ പ്രസക്തമേയല്ല. ഭാഷയ്ക്കു ബംഗാളിയോ മലയാളമോ തെലുങ്കോ ഇംഗ്ലീഷോ ഒന്നുമില്ല. ഭാഷ ഇതിനൊക്കെ അപ്പുറത്താണ്. പര എന്ന നിലയ്ക്ക് ആരില്‍ ഭാഷയുണ്ടോ, അതു പശ്യന്തിയും മധ്യമയും വൈഖരിയുമായി വന്നുകൊള്ളും. അതു ബംഗാളില്‍ എത്തിയാല്‍ ബംഗാളിയാവും, കേരളത്തില്‍ എത്തിയാല്‍ മലയാളിയാവും. മറ്റെല്ലാ സംസ്ഥാനങ്ങളിലും എത്തിയാല്‍ അതതു സ്ഥലങ്ങളിലെ ഭാഷയാവും.

ആശയം ശരിയാണ്; പക്ഷേ, വിശ്വസിക്കുന്നു എന്ന വാക്കിനോടു വലിയ യോജിപ്പില്ല. കാരണം, ആചാര്യന്മാര്‍ ശാസത്രങ്ങളില്‍ പുനര്‍ജന്മത്തെക്കുറിച്ചു കൃത്യമായി രേഖപ്പെടുത്തിയിട്ടുണ്ട്. യുക്തിക്കനുസൃതമായി ചിന്തിച്ചാലും പുനര്‍ജന്മമെന്നതിനെ സ്വീകരിച്ചേ മതിയാവൂ. ശാസ്ത്രത്തിനും യുക്തിക്കും അനുസരിച്ച് ഉള്‍ക്കൊള്ളേണ്ട ഒന്നാണു പുനര്‍ജന്മമെന്നു ചുരുക്കം. പുനര്‍ജന്മം എന്നതു യാഥാര്‍ഥ്യമാണെന്നു നമുക്കറിയാന്‍ സാധിക്കുന്നതു ശാസ്ത്രങ്ങളിലൂടെയാണ്. ശാസ്ത്രങ്ങളിലൂടെ ആചാര്യന്‍മാര്‍ പകര്‍ന്നുനല്‍കിയ ഈ അറിവിനെ നാം ഉള്‍ക്കൊള്ളുകയാണ്. ആ അര്‍ഥത്തില്‍ വിശ്വസിക്കുന്നു എന്ന പദപ്രയോഗത്തെയും സ്വീകരിക്കാവുന്നതുമാണ്.